“Alleen puur onderwijs raakt de kern” – Studiereis Finland

Uit OMJS magazine #7 (december 2021)
Tekst: Floortje Dekkers

Piet de With is leraar van groep 8 op IKC Johan Friso in Harlingen. Twee jaar geleden ging hij mee met OMJS op studiereis naar Finland om daar ‘levensecht onderwijs op basis van vertrouwen’ te ervaren. Thematisch curriculumontwerp (inclusief vakoverstijgende vaardigheden), ruimte voor leerling én leraar en de inzet van ICT en technologie zijn pijlers van het Finse onderwijssysteem. Piet raakte vooral verwonderd. Eenmaal thuis timmerde hij aan de weg om zijn opgedane ervaringen te vertalen naar de dagelijkse praktijk.

“Als school hechten we veel waarde aan talentontwikkeling”, legt Piet uit. “Zo werken we al tien jaar met workshops: elke vrijdagochtend volgen alle leerlingen van groep 3 tot en met groep 8 in gemengde samenstelling een van onze workshops over uiteenlopende onderwerpen als drama, kunst, sport of techniek. Zo helpen we ontdekken waar iemands talent ligt. We halen daarvoor mensen de school in met een bepaalde passie, die ze willen delen met de kinderen. Omdat we meer verdieping willen geven aan dit talentbeleid, besloot ik mee te gaan op studiereis.”

In Finland viel voor Piet alles op zijn plek. De fluïditeit waarmee het leren en lesgeven gebeurt, de gelijkwaardigheid tussen kind, leraar en schoolleiding, de koppeling met ICT en veel meer het leren in het moment. “Het leven ís leren. Ik wil daarom graag het leven de school in halen. In Finland is veel aandacht voor vaardigheden, zoals zelfredzaamheid. Heel gewone dingen zijn daar onderdeel van het onderwijs. Zo kan iedereen een band plakken, in huis of in de tuin werken. Elke school had een compleet technieklokaal. Terwijl kinderen daar aan het klussen en zagen zijn, gaan ze vanzelf rekenen met maten en verhoudingen. Een ander voorbeeld: een juf ging met wat kinderen naar het bos, een spel spelen. Zonder vastomlijnd idee. Ze ging gewoon op pad en borduurde voort op wat er gebeurde. Toen kinderen zich gingen verstoppen, legde zij bijvoorbeeld de link met camouflage. Dat noem ik écht leren.”

“Het leven ís leren. Ik wil daarom graag het leven de school in halen.”

Letterlijk en figuurlijk ruimte voor ander onderwijs
Eenmaal thuis maakt Piet werk van een speciaal technieklokaal en van een beleeftuin naast de school. In het rooster komt ruimte voor het vak Wetenschap & Techniek. Maar ook de manier van werken ondergaat een verandering. Piet: “We werken toe naar unitonderwijs. Daarin zorgt niet meer iedereen voor een eigen groep, maar delen we samen de verantwoordelijkheid voor een grotere groep kinderen. We gaan steeds meer en beter kennis uitwisselen en van elkaar leren. Kinderen laten we leren hoe, waar en van wie dat het beste gaat. De fysieke ontwikkelingen, zoals de techniekruimte en onze tuin, helpen bij de borging van dit unitonderwijs in onze school.”

Hij vervolgt: “Ik heb in Finland gezien dat vloeiend samenwerken en met zijn allen één geheel vormen geen kwestie is van geld of luxe. Er zijn daar scholen met prachtige voorzieningen, maar ook scholen met weinig middelen en allemaal volgen ze even overtuigd hun koers. Dat sterkte mij in het gevoel dat het bij ons ook moet kunnen. Het is vooral een kwestie van doen. Daarom zetten we op een gegeven moment allemaal de deuren naar onze lokalen open: ‘Kom maar binnen en vraag!’ Verder wilde ik al langer een ruimte waar we lekker kunnen ‘rommelen’ met kinderen, zonder dat boeken en computers onder het stof komen. Uit die wens kwam het techniekgebouwtje voort. Om de bouw daarvan voor elkaar te krijgen heb ik zo’n tachtig bedrijven aangeschreven en een actie voor ouders opgezet. Zij konden een deel van het gebouw kopen, een scharnier, een raam of een deur. Een betonbedrijf reageerde met het aanbod om de vloer te storten en ook een staalbedrijf schoot ons te hulp. Die ondernemers helpen graag met een techniekruimte waar wij de liefde voor hun vak aanwakkeren.”

Steeds meer verbinding
Inmiddels is het stukje gras naast de school omgetoverd van een veld met een plantenkasje tot een beleeftuin met kronkelpad, fruitbomen, bosjes, hekjes en keien. Kinderen spelen er, gaan op zoek naar beestjes, plukken fruit en zien hoe alles groeit en bloeit. Piet: “Het mooie is dat we nu steeds meer onderwijsaspecten met elkaar verbinden. Voor de workshop ondernemerschap gaan we naar de Jumbo in Harlingen. De manager daar kan zó prachtig vertellen over zijn werk. Terug op school starten kinderen (groepoverstijgend) zelf hun minionderneming. Met bijvoorbeeld meubels uit onze houtwerkplaats of frambozen uit de tuin. Ze betrekken er dan van alles bij: personeelsbeleid, reclame-uitingen en zelfs fi nanciën. We gaan met kinderen naar de visafslag en als de mannen die daar werken, vertellen over windkracht 8 op zee, dan lijkt het of je er zelf middenin zit. Dat wil je toch als leraar?”

“Als onderwijs een kunstje is, als er geen vuur bij komt kijken, raakt het nooit zo diep. De nieuwsgierigheid van kinderen voed je met puur onderwijs en daar is passie voor nodig. Op IKC Johan Friso zijn we, mede door mijn bevindingen van de studiereis, deze weg ingeslagen en we beslissen samen hoe ver we die doortrekken. Het vraagt dat we oude gewoonten loslaten, maar we zien dat het voor de kinderen beter is om steeds meer buiten de gebaande paden te leren. Als alle kinderen hun plek zoeken in de ochtend, is het even druk, maar daarna heerst er een weldadige rust in de school. Veel meer nog dan met alleen maar de klassieke, klassikale aanpak van voorheen. Over deze pure vorm van onderwijs praten kinderen jaren later nóg. Want hiermee raken we de essentie, hun kern.”