Alternatieve studiereis schoolleidersopleiding

leestijd:

Op 21 en 22 januari hebben 40 schoolleiders in opleiding een studie-tweedaagse gehad. Anders dan gepland bevonden zij zich niet fysiek in Wales, maar waren ze vanuit thuis online aanwezig. De reis naar Wales maakt deel uit van de opleiding tot toekomstbewust schoolleider, maar kon vanwege corona niet doorgaan. De online versie heeft een goed alternatief geboden met de juiste impact op het leren. Bekijk het programma en lees hier hoe de docenten van de opleiding een alternatieve reis organiseerden:

Donderdag 21 januari 2021

Om 8.45 uur druppelen de eerste deelnemers binnen in Microsoft Teams. Er klinkt een enthousiast “Hallo allemaal!” en er wordt naar elkaar gezwaaid. Ze zijn voorbereid om digitaal deel te nemen aan het alternatieve Wales-programma t.b.v. opleiding Toekomstbewust leiderschap vakbekwaam, te weten een tweedaagse met het thema ‘Wicked problems’. Vooraf hebben de deelnemers geluisterd naar een interview en reportage over de zin en onzin van internationale vergelijkingen en studiereizen. Daarnaast hebben zij een recent artikel gelezen van prof. Alma Harris en haar collega Dr. Michelle Jones. Deze twee collega’s, verbonden aan de universiteit van Swansea, zijn inspiratiebronnen voor onze opleiding en zouden we tevens bezocht hebben in Wales. In dit artikel belichten zij de problemen die schoolleiders ervaren als het gaat om leiderschap tijdens een pandemie. Daarnaast heeft elke deelnemer nagedacht wat, in hun optie, de drie grootste uitdagingen zijn van het Nederlandse onderwijs. Ze hebben een antwoord voorbereid op de vraag: Welke problemen in ons onderwijs in Nederland schreeuwen om een antwoord?

Stipt om 9.00 uur heet Job Christians iedereen welkom en licht hij het programma en de spelregels in Microsoft Teams toe. Ondanks dat we niet met elkaar op reis kunnen, willen we alle deelnemers toch een andere context bieden. Tijdens de twee dagen gaan we werken met ‘wicked problems’, de complexiteit waartoe het onderwijs uitgedaagd wordt. Onderwijs Maak Je samen gelooft in groot denken en klein doen. Vanuit meerdere perspectieven gaan de deelnemers naar hun onderwijscontext en leiderschap kijken, waarna zij meermaals in kleine leerteams hierover met elkaar in gesprek gaan.

Direct om 9.15 uur ontmoeten alle deelnemers hun leer-teamleden. In kleine break-out rooms ontmoeten zij deelnemers van de schoolleidersopleiding uit een andere groep. Een beetje onwennig kijken zij elkaar aan, maar als snel vliegen de vragen over en weer: In welke groep zit jij? Utrecht, Helmond of Arnhem. Op welke school werk je? En Wat is je achtergrond? De tijd vliegt voorbij. Na een kwartier haalt Job hen weer terug voor een presentatie waarin hij de ranking laat zien van Nederland in verschillende internationale vergelijkingen van de OECD, Unicef en PISA. Hij toont verschillende grafieken en laat alle deelnemers via de chat hun antwoorden weergeven. Hij vraagt ze vooral de verschillende gegevens tot zichte nemen over welbevinden/geluk, toets uitslagen, pestgedrag en koffie drinken en hun oordeel even uit te stellen. Als je op reis bent doe je ook verschillende indrukken op, leer je over de taal en cultuur om wellicht de ander (en ook jezelf) beter te begrijpen. Met een prikkelende vraag vraagt hij de deelnemers weer in hun leerteam uiteen te gaan. Welke inzichten heb je verkregen over je eigen systeem?

De deelnemers zoeven digitaal weer naar hun leerteam en wisselen hun bevindingen uit. We zouden wel wat meer trots mogen zijn, op hoe wij als land het doen.Overal werkt wel iets, maar niets werkt overal. De context en de cultuur bepalen mede de resultaten. De schoolleider maakt het verschil om het bewustzijn te koppelen aan de feitelijke realiteit.

Vervolgens kijken we met elkaar naar een interview tussen Alma Harris en Job. Job laat haar vertellen over de context in Wales en wat we daar gezien zouden hebben. Alma laat de luisteraars weten dat zij zeer te spreken is over de The Dutch Way. Vanuit internationaal perspectief kijkt zij naar Nederland en neemt ons als luisteraar mee.Vervolgens gaan de deelnemers al wandelend en telefonisch of via face-time met elkaar in gesprek. Zij wisselen met elkaar de problemen uit die zij erkennen in Nederlandse onderwijs en gezamenlijk kiezen zij een onderwerp dat zij als casus verder zullen bespreken in de andere dagdelen.

Anko van Hoepen, vice-voorzitter van de PO-raad, neemt vervolgens om 11.30 alle deelnemers mee in een nationaal perspectief. Hij licht toe welke thematieken volgens de PO-raad relevant zijn en waar zij een rol in wil spelen als sector organisatie van het Primair Onderwijs. Hij vertelt een persoonlijk verhaal waarin hij gelooft en waarvoor hij zich inzet. Zo ook vertelt hij openhartig over de taaie vraagstukken die hij ontmoet in zijn rol als vicevoorzitter PO Raad. Hij houdt onder andere een warm pleidooi voor kansrijk adviseren en vraagt de deelnemers welke problemen zij ervaren als schoolleiders en adviseert ons wat te doen.

Na een lunch en wat rek-en strekoefeningen neemt Jan Bransen ons mee in een filosofisch perspectief op het onderwijs. Als hoogleraar filosofie aan de Rijksuniversiteit Nijmegen schudt hij de deelnemers flink wakker met metaforen over schuttingen en grenspalen, een cognitivistisch model of een enactivistisch model. Hij houdt een warm pleidooi voor ontwikkelingsgericht onderwijs.

Met een ‘vol hoofd’ ontmoeten de deelnemers elkaar weer in hun leerteam. Zij zijn verwonderd, de passie en bevlogenheid voor hun vak is aangesproken. We dagen de deelnemers uit om de casus met elkaar verder te verkennen. Welkeelementen zitten er verscholen in jullie ‘Wicked Problem’? Het maakt veel los, er is beperkte tijd om elkaar te spreken. Dit vraagt focus en met elkaar de dialoog opzoeken.

Aan het eind van de dag maken we een tussenstand op met Mentimeter. Moe maar voldaan sluiten we onze laptops.

Vrijdag 22 januari 2021

Om 9.00 uur checken we in voor het tweede deel van het programma. We blikken kort terug op de dag van gisteren en verheugen ons op het veranderkundige perspectief dat Annemarie Mars, veranderkundige en auteur van vele publicaties op het gebied van veranderen, gaat bieden. We hangen aan de lippen van Annemarie; zij weet van praktijk wetenschap te maken en andersom. Ze start met: “Achteraf weet je hoe je het gedaan zou moeten hebben.” Ze houdt een bevlogen ‘talk’ over omgaan met ongestructureerde problemen. Hoe blijf je staande als schoolleider in een situatie die “niet leuk” is?

Alles wat je nodig hebt is er al……. de taal. Wat zijn de reacties van de doelgroep die de verandering aan moet gaan? Welke richting vraagt dit? Welke ruimte vraagt dit? Wie heeft het zeggenschap? We zien haar zelf worstelen met een spin die in haar huis rondgaat en ondertussen neemt zij ons mee in woorden als leeg gedrag, ontkenning, weerstand, zelfonderzoek, om te komen tot verbinding. Wanneer je in verbinding bent, is er begrip, kunde en voel je je verantwoordelijk.

Ondertussen nodigt zij de leerteams uit om met elkaar in de casus te kijken naar relatie, richting en verbinding. In een leerteam wordt de casus rond thuisonderwijs besproken. Annemarie leert ons om te luisteren naar het oordeel en durven problematiseren. Ga op zoek naar de drijfveren van teamleden! Tot slot neemt zij de deelnemers nog mee in een onderwerp uit haar nieuwe boek over zeggenschap. Zij toont verschillende modellen: gedeeld, gemandateerd en verspreid zeggenschap. De voorbeelden zij erg herkenbaar.

De tijd vliegt voorbij en om 12.00 uur staan we nog steeds aan … maar we hebben gedeeld, geleerd en gedialogeerd… ‘Wicked Problems’ los je niet (makkelijk) op, maar na deze twee dagen hebben we inzichten gecreëerd om een eerste stap in de richting van de oplossing te zetten.