Boekrecensie ‘Hardopdenkend leren lezen’

In het onderwijs gaan we er van uit dat kinderen met een goede technische leesvaardigheid en een goede woordenschat ook  goede lezers zijn. Elke dag laten we ze stillezen in de boeken die we keurig hebben gerangschikt in de boekenkast. Dat ze vaak boeken lezen onder hun niveau is niet direct iets waarover we ons zorgen maken. We proberen kinderen gemotiveerd te houden voor het lezen en een vrije keuze speelt binnen die motivatie een belangrijke rol. Dus maken we ons weinig zorgen als kinderen in de hogere groepen van de basisschool nog regelmatig naar Geronimo Stilton grijpen.

Een van mijn leerlingen, laten we hem Nick noemen, is een uitstekende technische lezer. Hij leest vliegensvlug en nagenoeg foutloos de tekstjes die we hem voorleggen. En met zijn woordenschat is niets mis. Maar voor Nick is lezen een kunstje; een trucje dat hij graag wil voordoen aan anderen om te laten zien dat hij iets beheerst waar anderen zich de tanden op stukbijten. Het probleem is echter wel, dat Nick vaak maar weinig begrijpt van de boeken die hij leest. Voor Nick staat er niet meer dan er staat: een brij aan letters die je dagelijks tot je moet nemen tot je geen pap meer kunt zeggen. Hij vindt lezen dan ook niet leuk. “Ik kan het toch al, waarom zou ik het blijven doen?” zei hij een keer tegen me. Toen ik met hem in gesprek ging over het boek dat hij aan het lezen was, kwam klip en klaar naar voren dat hij er maar weinig van had begrepen. Ja, hij kon de ontwikkelingen in het boek wel weergeven, maar niet de betekenis er van. Toen ik hem vroeg welke passages van de bladzijden die open voor ons lagen door hem waren gevisualiseerd bleef het stil. Aan zijn lichaamshouding was te zien dat hij er nooit over had nagedacht om dat te doen.

In het boek Hardopdenkend leren lezen van Jeffrey Wilhelm wordt nauwgezet uitgelegd wat nodig is aan instructie, begeleiding en motivatie om kinderen die niet vanzelfsprekend tussen de regels door kunnen lezen, of die niet gemakkelijk verbanden leggen met de wereld buiten het boek, vooruit te helpen in hun leesontwikkeling. Wilhelm benadrukt bij het hardopdenkend lezen telkens de stappen uitleggen, modellen en begeleide oefening. Of het nu gaat om het aanleren van strategieën als het stellen van de juiste vragen, het herkennen van symbolen in de tekst of het toepassen van de herstelstrategie als je vastloopt tijdens het lezen, Wilhelm laat telkens zien dat je door middel van deze drie stappen de kinderen verder kunt helpen in hun ontwikkeling. Het boek biedt een scala aan activiteiten en inzichten die je als leerkracht kunt gebruiken om het hardopdenkend lezen vorm en inhoud te geven.

Het mooie aan het boek is dat de auteur veel aanbevelingen doet die je als leerkracht kunt toepassen, waardoor jij, werkend vanuit de inzichten en ideeën die zijn voortgekomen uit  onderzoek naar het leesonderwijs, de activiteiten zelf vorm kunt geven. Het is niet gericht op het verbeteren van toetsresultaten – iets waar leerkrachten naar mijn idee te veel op gefocust zijn – maar op het aanleren van een attitude die kinderen de rest van hun leven kunnen gebruiken om zowel informatieve als literaire teksten te doorgronden. Het boek schudt je wakker en stelt jou als lezer impliciet de vraag: zorg ik er wel voor dat kinderen adequate lezers worden; lezers die met genoegen en voldoende vaardigheden een tekst zelfstandig kunnen lezen?

Je ziet dat bij Wilhelm de liefde voor het lezen eraf spat en dat boeken, verhalen en krantenartikelen belangrijk zijn in zijn leven. Hij moedigt leerkrachten dan ook aan om zelf veel te lezen en met de kinderen samen boeken te lezen en te bespreken. Het is derhalve raadzaam om als leerkracht zelf te oefenen met bijvoorbeeld de richtlijnen voor het vaststellen van het hoofdthema –zo’n activiteit waarbij Wilhelm laat zien dat er vaak meer staat dan er staat en dat je als lezer allerlei aanwijzingen krijgt om grip te krijgen op de tekst die je leest.

Wilhelm laat, tot slot, zien hoe belangrijk het is om kinderen in contact te brengen met teksten die iets boven hun niveau liggen, maar die ze al hardopdenkend lezend, samen met de leerkracht, kunnen begrijpen. Nadrukkelijk sluit Wilhelm hier aan bij de theorieën van Vygotsky en zijn volgers. De leerkracht dus die kinderen verder helpt in hun ontwikkeling van een cruciale vaardigheid: lezen met begrip.

Martin Bootsma, februari 2014

Bestel hier ‘Hardop denkend leren lezen’ voor maar €9,95!