Coöperatief leren – gratis download & praktische training

Kenmerkend voor coöperatief leren in de klas, is de noodzaak voor de leerlingen om bij het uitvoeren van een leertaak met elkaar samen te werken. Hiertoe wordt de klas ingedeeld in kleine heterogene groepen. Leerlingen in deze coöperatieve leergroepen worden geacht met elkaar te discussiëren en te argumenteren over de leerstof, elkaar uitleg en informatie te geven, elkaar te overhoren en elkaars zwakke kanten aan te vullen. Dat vraagt om een begeleidende rol van de leerkracht en meer verantwoordelijkheid geven aan de leerlingen.

Want samenwerking tussen leerlingen is niet altijd vanzelfsprekend. Dat hangt mede af van de voorwaarden die de leraar in die leeromgeving realiseert. Zo moet de sfeer veilig zijn. Daarnaast is van belang dat de kinderen elkaar echt nodig hebben bij het maken van een opdracht zonder dat leerlingen zich achter iemand kunnen verschuilen (‘meeliften’). Met behulp van gestructureerde, activerende werkvormen kun je het samenwerken tussen kinderen stimuleren en als een routine laten terugkeren binnen de verschillende fasen in je lessen (voorkennis activeren, instructie, begeleide inoefening, zelfstandig werken en afronding).

Kenmerken van coöperatief leren

Het plaatsen van de leerlingen in groepen met de opdracht om samen te werken maakt van deze groepen nog geen coöperatieve leergroepen. In dergelijke groepen loop je het risico dat de interactie tussen de groepsleden ongestructureerd verloopt en zij zich kunnen beperken tot individualistisch of alleen leren. Volgens Johnson en Johnson (1994; 1999) dient coöperatief leren te voldoen aan de volgende vijf basiskenmerken:

1. Positieve wederzijdse afhankelijkheid,
2. individuele verantwoordelijkheid,
3. directe interactie,
4. sociale vaardigheden,
5. evaluatie van het groepsproces.

Taken bij coöperatief leren

Om de samenwerking en de werkvormen te doen slagen, is het aan te bevelen om de taken binnen elk groepje te verdelen. Deze rollen bevorderen twee voorwaarden voor effectief samenwerkend leren (GIPS), namelijk: ten eerste positieve wederzijdse afhankelijkheid en daarnaast individuele verantwoordelijkheid. Leerlingen zijn zo verantwoordelijk voor hun eigen rol én zijn voor een goed resultaat ook afhankelijk van de rollen die de groepsleden vervullen.

Download de kaarten met rollen en taken.

Onderstaande download bevat vier kaarten. Elke kaart licht een andere taak toe.

• Materiaalbewaker
• Stembewaker
• Taakbewaker
• Tijdbewaker

Bij elke taak staat een beschrijving van het gewenste leerlinggedrag bij deze taak/rol.

Wil je de tekst aanpassen voor jouw groep of voor jouw school? Dat kan. Klik dan hier voor dezelfde takenkaarten, maar dan met blanco achterkant, waarin je je eigen beschrijvingen kunt zetten.

Bij de introductie van de rollen en taakkaartjes is het belangrijk om een aantal zaken in acht te nemen:

• Bespreek het gewenste leerlinggedrag per taak/rol. Kom samen met de groep tot overeenstemming hierin.
• Doe het gewenste gedrag bij de rol voor als leerkracht.
• Geef directe feedback op dit leerlinggedrag, tijdens en na de uitvoering van de werkvorm.
• Neem de tijd om met de groep de ervaringen met het werken met de rollen te bespreken.
• Benoem de opbrengsten van goed leerlinggedrag bij de rollen
• Bij jongere leerlingen wordt geadviseerd de rollen gefaseerd te introduceren. De materiaalbewaker ligt dichtbij de vaak al bekende taak als ‘hulpje’ en zou je daarmee als eerste kunnen introduceren bij de kleuters.

Praktische training Coöperatief leren

Het delen van elkaars kennis, uitwisselen van informatie en luisteren naar elkaars mening maakt dat de (leer)stof voor de kinderen meer betekenis krijgt. Samenwerken verhoogt de motivatie en betrokkenheid en dit resulteert vaak in betere (leer)prestaties.

Tijdens de trainingsbijeenkomsten zie en ervaar je hoe je coöperatieve werkvormen kunt inzetten bij diverse activiteiten. Je leert hoe je kinderen met dergelijke activiteiten kunt stimuleren in hun sociale- en cognitieve ontwikkeling. Tussen de bijeenkomsten ga je in de praktijk de verschillende coöperatieve werkvormen introduceren en uitvoeren.

Opbrengsten:

• Deelnemers hebben inzicht in de principes en de meerwaarde van Coöperatief Leren,
• Deelnemers maken kennis met verschillende coöperatieve werkvormen en kunnen deze werkvormen direct uitproberen in de praktijk,
• Deelnemers zijn in staat om in meerdere situaties didactische coöperatieve werkvormen in te zetten om zo de betrokkenheid, het leereffect en het leerplezier van kinderen te vergroten,
• Deelnemers zijn in staat om met behulp van coöperatieve werkvormen te differentiëren.

Bekijk ons professionaliseringsaanbod hier.