Een rijke interventiedatabase op basis van de betrokkenheidsverhogende factoren

Looqin PO is een procesgericht kindvolgsysteem dat zowel de ontwikkeling van de totale groep volgt als de ontwikkeling van individuele leerlingen. Met Looqin PO werk je in eerste instantie op groepsniveau. Je brengt de ontwikkeling van de gehele groep in beeld en trekt op basis van dit beeld conclusies. Om deze conclusies direct te kunnen vertalen in concrete acties voor de groep, biedt Looqin PO een ruime interventiedatabase op basis van de zeven betrokkenheidsverhogende factoren (Een procesgerichte aanpak voor 6- tot 12- jarigen in het basisonderwijs. Prof. dr. Ferre Laevers & Ludo Heylen, 2013)

Het belang van een hoge betrokkenheid

Betrokkenheid van kinderen is een belangrijke voorwaarde om tot ontwikkeling te komen en dus belangrijk voor het realiseren van goed onderwijs. Een hoge betrokkenheid wijst erop dat kinderen vanuit hun exploratiedrang tot intense mentale activiteit komen. Kinderen met een hoge betrokkenheid hebben een hoge concentratie, zijn tijdvergeten bezig en stellen zich open. Ze voelen zich van binnenuit gemotiveerd om met de activiteit aan de slag te gaan. Betrokkenheid is met al deze kenmerken dè conditie voor het realiseren van diepgaand leren. Een hoge betrokkenheid levert dan ook veel meer op dan het oppervlakkig leren van een weetje. Missen we betrokkenheid bij kinderen, dan is er reden tot ongerustheid!

“Met een hoge betrokkenheid is er meer leerwinst en vooruitgang,
ook bij kansarme kinderen”
(Buyse, Snoeck, Bertrands, Declercg, & Laevers, 2009).

Hoe kan ik de betrokkenheid van kinderen verhogen?

Uit onderzoek blijkt dat een gerichte ondersteuning bieden in de groep, het mogelijk maakt om de betrokkenheid, en dus de leerwinst, te verhogen. De betrokkenheid van kinderen verhogen gaat echter veel verder dan aantrekkelijke lessen en boeiend vertellen. Leraren zouden activiteiten moeten ontwerpen die betekenisvol zijn voor kinderen. Geld rekenen krijgt bijvoorbeeld veel meer betekenis als leerlingen een eigen onderneming mogen opstarten.

De betrokkenheidsverhogende factoren, die onlangs in het boek ‘Een procesgerichte aanpak voor 6- tot 12- jarigen in het basisonderwijs’ (Laevers & Heylen, 2013) van 5 naar 7 werden uitgebreid, zijn in Looqin PO een uitstekend hulpmiddel om een optimale leeromgeving te creëren voor groep 1 t/m 8. Voor groep 1/ 2 worden in Looqin PO specifieke interventies aangeboden op basis van 4 factoren (aanbod, activiteit, organisatie en leerkrachtstijl). Voor groep 3 t/m 8 zijn er interventies beschikbaar op basis van de 7 factoren. Hieronder vind je een beschrijving van elke factor en enkele voorbeelden vanuit Looqin PO.

1. Een positief klasklimaat
We kunnen een positief klasklimaat beschouwen als een collectief hoog welbevinden dat drijft op opbouwende en respectvolle relaties en interacties. Het gaat dan om de relaties tussen leerlingen en tussen de leerlingen en de leerkracht. Om de betrokkenheid te verhogen moet er dus een ontspannen en gezellige sfeer in de groep aanwezig zijn.

• Maak bewust tijd om de kinderen ’s morgens individueel te verwelkomen en ’s middags om afscheid te nemen.
• Verken zelf als leerkracht de talenten van alle kinderen en benoem dit ook aan hen.

2. Voortbouwen op mogelijkheden
De gemiddelde leerling bestaat niet. Alle kinderen zijn uniek en verschillen van elkaar.
Daardoor zouden we verschillen in leerprocessen en resultaten moeten respecteren en zelfs moeten waarderen. Kinderen dagen de school uit om te differentiëren en om het aanbod aan te passen aan wat ze in hun mars hebben. Ze dagen de school uit om aan hun behoeften en mogelijkheden tegemoet te komen en niet omgekeerd.

• Organiseer af en toe toetsen over leerstof die nog niet aan bod is gekomen. Durf op basis van deze informatie de volgende 8 weken anders in te richten.
• Stel de klas voor een uitdaging: “Jullie hebben 30 minuten de tijd om ervoor te zorgen dat iedereen in de klas de oefeningen begrijpt. Over 30 minuten gaan we evalueren of het geslaagd is.”

3. Werkelijkheidsnabijheid
Werkelijkheidsnabijheid gaat over kinderen nieuwsgierig maken en verwonderd laten zijn. Het stimuleert het ongeremd durven verkennen van de wereld om zich heen en prikkelt de spontane interesse. Kinderen moeten dus meer met de werkelijkheid geconfronteerd worden. Als er een ingrediënt is die in de mix van een krachtige leeromgeving niet mag ontbreken, dan is het wel de werkelijkheid.

• Vertrek bij nieuwe leerstof vanuit interessebriefjes van kinderen zodat je weet waar de interesse van elk kind ligt bij dit thema.
• Kijk naar wat er in de klas of de thuissituatie van kinderen aanwezig is (bijvoorbeeld een buurman met een interessant beroep, de oldtimer van opa….)

4. Activiteit
Het tegendeel van betrokkenheid is verveling, passiviteit en inactiviteit. Beweging is wat we zoeken! Zorg dat alle leerlingen bezig zijn en betrek hen bij jouw handelen. Natuurlijk kan de ‘activiteit’ ook van binnen zitten. Zet kinderen aan het denken, lok mentale activiteit uit; betrokkenheid dus.

• Laat kinderen zelf lesgeven over een onderwerp dat hen boeit.
• Pas af en toe korte spelmomenten toe (bijvoorbeeld hints, pictionary, ren- je- rot, creatieve taalspelletjes….).

5. Expressie
Elke betekenisvolle ervaring drijft een kind naar handelingen waarin die ervaring tot uitdrukking (expressie) wordt gebracht. Je ziet dit al vroeg bij jonge kinderen, onder meer in hun rollenspel. De kern van expressie is dat alles wat in ons bewustzijn opkomt en betekenisvol is, pas volkomen ervaren kan worden als we het extern uitdrukken. Expressie verduidelijkt en versterkt de ervaring. Niet elk kind gebruikt daarbij dezelfde manier om zich uit te drukken. Er zijn bijvoorbeeld steeds meer kinderen die de beeldtaal verkiezen boven de geschreven taal om uitdrukking te geven aan wat bij hen om expressie vraagt. Het is de rol van de leerkracht om verschillende vormen van expressie te helpen verkennen en zo hun voorkeurswijze te helpen ontdekken.

• Probeer greep te krijgen op de beginsituatie van kinderen bij een onderwerp door hen uit te nodigen dit op verschillende manieren naar voren te brengen, bijvoorbeeld door te tekenen, met een mindmap, rollenspel etc.
• Lok op alledaagse plekken kansen uit tot creativiteit door bijvoorbeeld een prikbord met grappige elementen of leuke verhalen op te hangen.

6. Samen leren
Leren gebeurt in interactie. Je hebt de confrontatie met anderen nodig om te worden wie je bent, om zelfkennis op te doen, om zelfvertrouwen te ontwikkelen en om te groeien. Anderen kunnen je motiveren en stimuleren. Het stimuleren van interactie zorgt ervoor dat kinderen met elkaar in gesprek gaan over de inhoud van het werk. Dat geeft sterke impulsen tot ontwikkeling op zowel cognitief vlak als op emotioneel vlak.

• Organiseer regelmatig een groepsvergadering waarin kinderen zelf agendapunten over samenwerking kunnen aandragen. Begeleid het groepsgesprek of zet een kind als gespreksleider in.
• Vertrek ook eens vanuit talenten of interesses van kinderen om nieuwe groepjes samen te stellen.

7. Leerlingeninitiatief
Over het belang van ruimte voor initiatief valt niet te twisten. Voor betrokkenheid is een grote mate van participatie noodzakelijk. Het vereist dat leerlingen keuzes kunnen maken en bijvoorbeeld een eigen leertraject meebepalen. Door ruimte te creëren voor een persoonlijke inbreng, komen reële en individuele belangstellingspunten aan het licht. Leerlingeninitiatief is echter meer dan het geven van een keuze, het zorgt ervoor dat kinderen echt zelf inhoud aan hun leerproces kunnen geven.

• Laat kinderen regelmatig binnen vooropgestelde doelen een keuze maken over de inhoud (bijvoorbeeld kiezen welke teksten er gelezen worden of wat het onderwerp wordt van een kringgesprek).
• Zorg voor een ideeën- en/of klachtenbus in de klas.

Nieuwsgierig naar de rijke interventiedatabase van Looqin PO?

Ben je nieuwsgierig geworden naar de ruim 400 interventies op basis van de betrokkenheidsverhogende factoren? Meld je dan gratis aan op www.looqin.com en ontdek op je gemak wat Looqin PO (nog meer) te bieden heeft.

Buyse, E., Snoeck, G., Bertrands, E., Declecq, B. & Laevers, F. (2009). Fundamenteel diepteonderzoek naar krachtige GOK-leeromgevingen. Onderzoeksluik
‘Betrokkenheid en Welbevinden’. Leuven: Steunpunt GOK/ ExpertiseCentrum ErvaringsGericht Onderwijs. Opvoeden tot verbondenheid. Jeugd en Vrede.
Laevers, F., & Heylen, L. (2013) Een procesgerichte aanpak voor 6- tot 12- jarigen in het basisonderwijs. Averbode: CEGO Publishers.