Onze focus op toekomstgericht onderwijs

Onderwijs Maak Je Samen geeft richting aan toekomstgericht onderwijs met het OMJS model 21^e eeuwse vaardigheden.

We nemen waar dat veel scholen voor primair en voortgezet onderwijs expliciet inhoudelijke accenten leggen op de 21^e eeuwse vaardigheden. Hieruit kunnen we afleiden dat teams, scholen en besturen van mening zijn dat de leerling, naast het vertrouwde curriculum, in de toekomst andere bagage nodig heeft. In strategische beleidsplannen en schoolplannen zien we de vaardigheden terug als element van visie, beleid en actiedoelen.

Er zijn wereldwijd vele modellen ontwikkeld voor het in kaart brengen van 21^e eeuwse vaardigheden, zoals het KSAVE-model (ATCS, 2010) en het model Marzano (2013). Twee internationale modellen die inhoud en richting geven aan de 21^e eeuwse vaardigheden. De modellen KSAVE en Marzano kenmerken zich door een clustering van de generieke vaardigheden. Marzano groepeert de vaardigheden in twee clusters: cognitieve en conatieve vaardigheden. KSAVE groepeert de vaardigheden in vier clusters:  manieren van denken, manieren van werken, instrumenten hanteren en functioneren in de samenleving/wereldburgerschap.

Ook Nederland kent inmiddels drie modellen voor de 21^e eeuwse vaardigheden, geïnitieerd door Kennisnet en SLO. Ten opzichte van het KSAVE- en Marzano-model zijn de vaardigheden in de Nederlandse modellen niet geclusterd, maar worden als generieke entiteiten gepresenteerd.

De zeven vaardigheden in het eerste bekende ‘wit/blauwe’ Kennisnet-model zijn door de SLO in 2014 uitgebreid met een achtste vaardigheid ‘zelfregulering’. Het begrip zelfregulering benadrukt intrapersoonlijke vaardigheden die essentieel zijn voor de persoonsontwikkeling van de leerling. De vaardigheid ‘ICT-geletterdheid’ is verdiept met een onderverdeling naar drie deelvaardigheden: ICT-basisvaardigheden (inclusief programmeren), mediawijsheid en informatievaardigheden.

De derde versie van het Nederlands model O21 (januari 2016), nu gezamenlijk door SLO en Kennisnet gepubliceerd, kent een vierde ICT-vaardigheid die als afzonderlijke vaardigheid wordt opgevoerd ‘computational thinking’.  Tegelijk worden alle vier ICT-gerelateerde vaardigheden als afzonderlijke, generieke vaardigheden aangemerkt.

De drie modellen op rij:

Aanpassing van de modellen kan betekenen dat er sprake is van veranderende en/of nieuwe inzichten, wat in een snel veranderende maatschappij en wereld logisch is. Het denken over passende toekomstbagage voor de leerling evalueert. Dat pleit ervoor elk model dynamisch te benaderen en als school naast de algemene betekenis ook een eigen inhoud en reikwijdte aan de vaardigheden te geven.

Onderwijs Maak Je Samen heeft aanzienlijke (praktijk)ervaring met en expertise opgebouwd rond leren in de 21^e eeuw. We zijn binnen scholen en organisaties actief in het proces van visieontwikkeling en geven inhoud aan het proces  van de vertaling naar het onderwijsconcept en curriculum van de school. Op basis hiervan zijn we tot het inzicht en standpunt gekomen dat het huidige model 21^e eeuwse vaardigheden (2016, SLO/Kennisnet) in een aantal situaties tot incorrecte interpretaties leidt.

We zien dat ICT-gerelateerde vaardigheden te veel gewicht hebben ten opzichte van andere vaardigheden zoals zelfregulering (persoonsvorming). Dit is voor ons het motief  om het model aan te passen en alle ICT-gerelateerde vaardigheden terug te brengen naar de generieke vaardigheid ‘ICT-geletterdheid’. Deze vaardigheid wordt nu verdiept en verdeeld in de vier actuele en ICT-gerelateerde deelvaardigheden: informatievaardigheden, computational thinking, ICT-basisvaardigheden en mediawijsheid. Hiermee zijn de 21^e eeuwse vaardigheden ten opzichte van elkaar opnieuw in balans.

Daarnaast plaatsen we de 21^e eeuwse vaardigheden in een actuele context van leren en onderwijs. Wij denken dat 21^e eeuwse vaardigheden directe verbindingen hebben met taal en rekenen/wiskunde (kernvakken). Taal en rekenen/wiskunde zijn voorwaardelijk voor alle andere ontwikkelingsdoelen zoals uitgedrukt in de 21^e eeuwse vaardigheden.  Onderwijs Maak Je Samen plaatst bovendien de brede 21^e eeuwse vaardigheden in een betekenisvolle context voor leren en onderwijs:

• een visie op leren, de invloed op persoonsvorming;
• een visie op onderwijs, de invloed op het onderwijsaanbod.

Werken aan deze brede vaardigheden vraagt om een toekomstgerichte visie op leren. Kernwaarden, zoals talentontwikkeling, gepersonaliseerd leren en eigenaarschap/autonomie van leerlingen, dienen omgezet te worden naar de huidige (en toekomstgerichte) onderwijspraktijk. Dit is te realiseren wanneer je als team de vaardigheden vertaalt naar concreet en waarneembaar gedrag van leerlingen en leraren. Daarvoor is het van belang dat je je met collega’s allereerst uitspreekt over de beelden die je hebt bij het onderwijs van en leren in de toekomst. Daarna geef je als team de 21e eeuwse vaardigheden inhoud en betekenis in waarneembaar gedrag. Na het concretiseren kunnen vervolgens initiatieven in de praktijk ontstaan waarin men elkaar aanspreekt vanuit de gezamenlijke visie op leren.

Onderwijs Maak Je Samen heeft bij het model 21^e eeuwse vaardigheden een aantal instrumenten ontwikkeld die teams en scholen helpen om inhoud, betekenis en uitvoering te geven aan de 21^e eeuwse vaardigheden.

1. Poster O21 OMJS
   Download een poster van het OMJS model 21^e eeuwse vaardigheden.

2. Het O21-spel
   Wat vinden we belangrijk en hoe zien we (en zien anderen) dit terug in ons onderwijs van vandaag. Benieuwd naar hoe collega’s, ouders en leerlingen naar het onderwijs in de 21e eeuw kijken? En wat jij hier zelf eigenlijk van vindt? Speel dan het O21-spel en ga het gesprek aan met elkaar. Van discussie en visie, naar onderwijs dat er toe doet in de 21e eeuw!

3. Trainingen: ‘21e eeuwse vaardigheden; en dan?
   Wij verzorgen vooral in-company trainingen maar op 21 november 2016 vindt er in Utrecht een open training over de 21^e eeuwse vaardigheden plaats. Tijdens deze dag staat de duiding van en betekenis geven aan ‘leren in de 21^e eeuw’ voor de leerling, maar ook voor de leraar en de school centraal. Verder maken we inzichtelijk wat dit vraagt (houding, gedrag, vaardigheden) van de leerling, de leraar en de leerling. Hoe brengen we deze innovatie tot stand? In hoeverre past dit in een actuele onderwijscontext van gepersonaliseerd leren? Tot slot kijken we vooruit naar borging en verduurzaming. We werken een plan van aanpak uit voor uw school, besteden aandacht aan de voorwaarden voor een stuurgroep (competenties en begeleiding) en bieden handvatten voor het realiseren van een kwaliteitskaart ‘Leren in de 21^e eeuw’.

4. Herregistratie Toekomstgericht Leiderschap
   Onderwijs Maak Je Samen heeft een module ontwikkeld voor schoolleiders, waarbij een spectrum aan nieuwe inzichten en vaardigheden van nu en de toekomst vertaald worden naar de rol van de schoolleider. In onze module Toekomstgericht Leiderschap, die gecertificeerd is door het schoolleidersregister PO, hebben we bewust aandacht voor de eigen organisatie van de schoolleider alsook voor de persoonlijke ontwikkeling.