Na een lange periode van thuiszitten en afstandsonderwijs (langer dan een zomervakantie), komen de kinderen eindelijk weer naar school. Met afstandsonderwijs zijn de kinderen aan school en de juf of meester verbonden gebleven. Maar hoe zit het met het groepsgevoel? Kinderen hebben elkaar maanden niet gezien, niet samen gespeeld en niet samengewerkt. Hoe zorgen we ervoor dat deze “nieuwe” groep leerlingen zich weer als een groep gaat voelen?
Ondanks dat het schooljaar is ‘doorgegaan’, is het belangrijk deze periode als een nieuwe start te zien. Een start voor jou met de groep, de groep met jou en een start voor de leerlingen onderling met elkaar. Iedere leerling heeft zich door alle gebeurtenissen wel individueel op sociaal-emotioneel en/of cognitief gebied ontwikkeld. Belangrijk om in deze eerste weken aandacht te besteden aan groepsvorming.
Groepen vormen zich volgens een aantal fasen: forming-storming-norming-performing-adjourning. Deze fasen zijn gebaseerd op het model van Tuckman (1965). Dit model helpt te duiden in welke fase van groepsvorming een groep zich bevindt. In elke fase heeft de groep bepaalde behoeftes om deze fase goed te doorlopen. Hierbij hebben de leerlingen hulp nodig. Als leraar kun je dit proces begeleiden door activiteiten in te zetten die bijdragen aan een positieve groepsvorming.
| Fase | Inhoud | Kenmerken groep |
Rol leraar |
|
1 Forming |
Kennismaking en oriëntatie zijn de belangrijkste kenmerken van deze fase. Deze fase duurt meestal 1 à 2 weken. Het is aan te raden om veel kennismakingsactiviteiten te doen. Leerlingen willen weten wie er naast hen komt zitten, wat de afspraken zijn en of de anderen hen wel aardig vinden. | De groep is ‘rustig’.
Leerlingen zijn afwachtend, beleefd en veelal meewerkend.
Leerlingen zijn bezig met hoe ze zelf overkomen op de ander.
De aandacht van de groep is gericht op de leraar. |
Breng leerlingen met elkaar in gesprek en laat hen zo beter kennismaken met elkaar.
Bied ondersteuning bij het ontdekken van de omgeving.
Geef leerlingen het gevoel dat iedereen erbij hoort. |
| 2
Storming |
In deze fase kunnen veel onenigheid, ruzie en conflicten voorkomen. Leerlingen willen weten wie de baas is en welke rol iedereen aanneemt binnen de groep. Het ‘ik-gevoel’ is in deze fase veel sterker aanwezig dan het ‘wij-gevoel’. Als dit proces niet goed wordt begeleid, bepalen de dominante leerlingen de regels in de groep. Wanneer deze uit zijn op ‘macht’, kan er een heers- en verdeelgroep ontstaan. | De groep is drukker dan in de vorige fase.
De aandacht in de groep is minder gericht op de leraar.
Er zijn meer irritaties, onenigheden, conflicten of ruzies. Ook tussen leerlingen die vorig jaar nog ‘vrienden’ waren.
Leerlingen nemen initiatief, laten van zich horen en willen zichzelf laten zien aan de rest van de groep. |
Bied hulp bij het bepalen van ieders positie in de groep.
Besteed aandacht aan de omgang met conflicten.
Bied activiteiten aan om pestgedrag te voorkomen.
Toon respect voor de meningen en het karakter van leerlingen. |
| 3
Norming |
Het belangrijkste in deze fase is het bepalen hoe leerlingen in de groep met elkaar omgaan. Tijdens deze fase worden de waarden en normen van de school en de groep vertaald naar het gewenste alledaagse gedrag. | De rollen in de groep zijn meer bepaald. Een klein aantal leerlingen heeft meer zichtbaar de ‘leiding’ dan andere leerlingen in de groep.
Leerlingen weten wat ze aan elkaar hebben en zoeken bewust bepaalde leerlingen op.
Leerlingen zijn meer open naar elkaar. |
Bied duidelijkheid en wees consequent.
Stel regels en gedragsverwachtingen.
Zorg voor een veilige schoolomgeving. |
| 4
Performing |
Na ongeveer 6 tot 9 weken belandt de groep in deze fase. Bij een positieve groep kan er hard gewerkt en samengewerkt worden. Leerlingen lossen problemen samen op en maken plezier met elkaar. | Er kan ‘hard gewerkt’ worden in de groep.
De groep kan zelfstandig werken en is taakgericht.
De groep voelt een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het functioneren van de groep.
Conflicten in de groep worden veelal zelfstandig en harmonieus opgelost. |
Houd rust, orde en plezier in de groep.
Stimuleer samenwerking.
Laat ieders talent tot bloei komen. |
| 5
Adjourning |
Dit wordt ook wel het ‘afscheid’ genoemd. In deze fase kijkt de groep terug op het afgelopen jaar. Wat waren de hoogte- en dieptepunten? Hoe houden we contact?
|
Leerlingen in de groep kunnen gaan mopperen, zich terugtrekken of juist elkaar ‘overdreven’ vaak opzoeken.
De eerder gemaakte groepsafspraken worden minder serieus genomen. |
Bereid de leerlingen voor op het naderende afscheid. Zorg voor een fijne groepssfeer tot het einde van het schooljaar. |
Tuckman (1965).
Het kan zijn dat je nu te maken hebt met subgroepjes van je oorspronkelijke groep, maar ook van deze subgroepjes wil je een groep maken. Aangezien de groep natuurlijk wel al een groep was voorafgaande aan de lockdown, is de kans dus groot dat je deze fasen versneld kunt doorlopen of dat je start met activiteiten bij een andere fase dan forming. Wees je ervan bewust dat elke groep of groepje in een andere fase kan zitten. Tevens heb je nu te maken met het naderende einde van het schooljaar. De fase adjourning (het afscheid) loopt hier dan ook nog eens doorheen, want voor je het weet is het alweer zomervakantie. Het kan dus zijn dat je met meerdere fases tegelijk te maken hebt. Belangrijk daarom dat er een goed beeld van de groep gevormd wordt, zodat je weet aan welke fase je specifiek aandacht wilt geven.
Activiteiten inzetten
Als leraar kun je dit groepsproces begeleiden door activiteiten in te zetten die bijdragen aan een positieve groep. In dit artikel vind je 10 kaarten uit de uitgave Groepers vormen. Hierop staan activiteiten ten behoeve van de groepsvorming.
De activiteiten zijn gekoppeld aan de eerste vier fases van groepsvorming, namelijk Forming, Storming, Norming, Performing en Adjourning. De activiteiten zijn zowel in het primair als in het voortgezet onderwijs te gebruiken.
Meer informatie over Groepers vormen?
Elke situatie en elke groep is anders. Haal eruit wat voor jouw groep belangrijk is.
Twitter
Facebook
Pinterest
LinkedIn
