Kansen in crisis – een interview met interim-schoolleider Timo

Het was puzzelen voor een afspraak met OMJS-interim-schoolleider Timo van den Heuvel. Juist in crisistijd wordt er veel verwacht van de (interim-)schoolleider en is de agenda erg vol.

Timo zit momenteel in de afrondende fase van zijn interim-opdracht waar hij dit schooljaar gestart is. Een basisschool in Eindhoven, in een wijk met veel verschillende culturele achtergronden. Deze laatste maanden leidt hij een trainee op die in het nieuwe schooljaar alle taken volledig zal overnemen. De eerste week van de crisis stond vooral in het teken van het samen met het team neerzetten van een tijdelijk nieuwe organisatie. Nu de crisis enkele weken aanhoudt kijken zij samen vooruit. Ze werken aan de kwaliteit van het huidige onderwijs en de herstart die straks weer gevraagd wordt van de scholen.

Kijkend naar die herstart van het onderwijs op school, zien Timo en zijn trainee twee aandachtspunten. Ten eerste denkt men na over de terugkeer van kinderen en de aandacht die dat vraagt voor welbevinden en ontwikkeling van de leerlingen. Daarnaast kan er een vreemde situatie ontstaan wanneer scholen na de meivakantie weer (gedeeltelijk) mogen opstarten. Na een korte periode van onderwijs volgt dan al snel de zomervakantie waarin het onderwijs opnieuw stilligt. Zodra het nieuwe schooljaar start zal dan wederom een soort van herstart worden beleefd.

“De crisis begon als een sprint, maar verandert nu in een marathon”

De crisis vraagt balans vanuit meerdere dimensies. Het bestuur biedt ondersteuning, bijvoorbeeld op het gebied van digitale ontwikkeling. Tegelijkertijd tonen teamleden ook initiatieven en energie om zaken te ontwikkelen, passend bij de context van de school. Timo en zijn trainee vervullen in deze crisistijd nog meer de coachende rol, om de krachten die onder de teamleden aanwezig zijn tot bloei te laten komen. Zij ondersteunen en faciliteren initiatieven ter ontwikkeling van digitale lessen, creatieve ideeën voor thuisonderwijs en verbinding met de leerlingen.

Een crisis als deze maakt eigenlijk van iedere schoolleider een interim-schoolleider: wat vraagt deze periode aan focus van de school? Wat is de opdracht voor dit team in de vraagstukken van deze crisis? Wat is daarin de specifieke opdracht voor de schoolleider passend bij het team en de context van de school?

Het omgevingsbewustzijn van het team bepaalt mede het didactisch handelen en de organisatie van het onderwijs. “In de wijk van onze school hebben bijvoorbeeld niet alle gezinnen voldoende middelen voor thuisonderwijs. De ouders hebben soms ook een totaal een andere mindset over de genomen maatregelen. Zij volgen het nieuws over het coronavirus via de media van hun thuisland. In bijna alle gevallen wordt daar een strikter beleid gehanteerd dan de ‘intelligente lockdown’ die in Nederland geldt.”

“Waar je deze leerlingen graag in kleine groepjes extra naar school zou willen halen om structuur aan te brengen in hun welbevinden en leren, staan ouders daar niet direct open voor. Dit omdat het voor hen niet veilig voelt, uitgaande van de informatie uit hun thuisland. Als schoolleider heb je dan met de gemeente af te stemmen over het bereiken en informeren van deze ouders in hun eigen taal om het Nederlandse beleid uit te leggen.”

In de overgang van sprint naar marathon heb je zeker als interim-schoolleider na te denken over de periode ná de crisis, wanneer de reguliere opvolger de volle verantwoordelijkheid voor de school heeft overgenomen. In hoeverre heb je de teamleden in hun kracht kunnen zetten en in hoeverre is de tijdelijke opdracht nog voelbaar als kern van jullie onderwijsvisie? Timo is daarom ook erg blij met de lange inwerkperiode met zijn trainee, waarbij de overdracht zeer intensief is. “Als interim-schoolleider moet je nog meer een helikopterpositie innemen om de processen binnen de school in de context van de tijd en maatschappelijke ontwikkeling te doorgronden en te vertalen naar je sturend handelen in de school”, aldus Timo. De crisis dwingt hem nog meer dan anders een beschouwende en reflecterende rol aan te nemen. “In het opleiden van een trainee is deze rol erg waardevol. De crisis biedt ons een keur aan leermomenten waar we op kunnen bouwen.” In deze crisistijd moet elke schoolleider werkelijk leiderschap tonen. Timo’s trainee kan nu zeer verdiepend reflecteren op geslaagde en eventueel minder geslaagde interventies. “Waar je in andere coachingstrajecten vaker voorbeelden hanteert vanuit andere scholen, verzamelt de trainee nu haar eigen leermomenten.”

“Een crisis als deze vraagt van een schoolleider om het leren van de teamleden zichtbaar te maken en elke nieuwe positieve ontwikkeling aandacht te geven. Zo zijn de teamleden niet slechts radartjes in de normaal lopende schoolmachine, maar vergroot hun lerende houding de impact op de ontwikkeling van de leerlingen. Hun focus en innovatieve houding doen ertoe.” In het werken op afstand spreken veel schoolteams elkaar nu op wekelijkse basis via een videoconferentie. Naast het vieren van successen en het ervaren van verbinding, spreken teams nu ook meer bewust over onderwijs. “Dat is een opbrengst die we ook na de crisis moeten vasthouden, in welke vorm dan ook”, duidt Timo als punt om de crisis ook als kans te zien. In een beschouwing over zijn werk als interim-schoolleider is dit juist de boodschap die Timo uit wil dragen: “Beschouw een crisis als deze niet als een bedreiging. Het zal zeker veel uithoudingsvermogen van ons vragen, maar laten we vooral de kansen benutten. Didactische vernieuwingen en diepgaande gesprekken over de opdracht van de school zorgen voor een rijke opbrengst die we na de crisis moeten borgen en uitbouwen”