lees – schrijf – verrijk!

Steeds vaker bereiken ons vragen als ‘Wat kan ik de goede lezer nog meer (aan)bieden, naast het vrij lezen en de methodeoefeningen?’ ‘Hoe houd ik een goede lezer gemotiveerd?’

Dit is een uitdaging, maar dat geldt voor elke leerling die leest!
De verrijkingstaken worden vaak in één lijn genoemd met de betere leerling.
In een beschouwing op de definitie van het woord ‘verrijken’ treffen we de woorden: aanwinst, waardevoller maken, versterken. Dit leidt tot een bredere interpretatie van het woord ‘verrijken’.
Elk kind wil in de kern iets lezen om het te begrijpen, om erover na te denken en daarmee zijn kennis te versterken / verrijken.
Het delen van ervaringen en belevingen van een verhaal met anderen maakt de eerdere interpretaties bij een tekst een stuk waardevoller.

In het verlengde van de behoefte aan verrijkingstaken voor lezen ontstaat ook de verkenning op verrijkende schrijftaken. Enkel en alleen om de goede schrijvers meer te kunnen bieden tijdens taalactiviteiten? Beschouw het breder. Schrijven om te communiceren (artikel van een leerling op de website van de school), schrijven om te informeren (mail naar ouders voor uitnodiging expositie kunstatelier van de klas) en schrijven om je emoties uit te drukken (eigen geschreven lied); stuk voor stuk zorgt het voor een aanwinst aan schrijfvaardigheden van kinderen.

Lees- en schrijfmotivatie

Een voldoende variatie in aanbod en keuze van tekstsoorten werkt stimulerend voor de leesmotivatie. Een goede school- en/of klassenbieb is een belangrijke voorwaarde. Wanneer kinderen vaker hun eigen teksten kunnen kiezen, hebben ze automatisch ook een meer motiverend leesdoel! Door lezen en schrijven in functionele opdrachten aan te bieden en te integreren in betekenisvolle thema’s en activiteiten wordt het lezen en schrijven bovendien voor elk kind verrijkend!

Een variatie aan activiteiten en opdrachten is aan te bevelen, waarbij het lezen en schrijven liefst geïntegreerd is. Veel methodes bieden veel van hetzelfde aan, waardoor kinderen als een automatisme de opdrachten afwerken. Vaak is het afkrijgen van de boekjes / werkbladen meer een speerpunt dan het lees- of schrijfdoel van de opdracht.

Voorkom dit door scherp te focussen op het lees- en schrijfproces. Leer goede en minder goede lezers om hun lees- en schrijfsucces toe te schrijven aan hun inspanning en niet aan hun lees- of spellingvermogen. Goede lezers kunnen hun leesmotivatie en hun motivatie om hard te werken juist verliezen als ze overbodig worden beloond voor hun intrinsieke motivatie. En zwakke lezers zouden kunnen vinden dat ze het toch niet beter kunnen, omdat ze zich in vergelijking met klasgenoten niet slim vinden. Leer leerlingen dat slimheid en leesvermogen niet vastliggen, maar dat je vooruit kunt gaan in je eigen tempo. Maar leer ze wel op tijd vlot en vloeiend technisch lezen. Laat dat niet op zijn beloop. Een rijke leesomgeving is niet zomaar motiverend om te leren lezen (Paul Filipiak, 2013).

Schrijfroute

1. Een juiste focus op het schrijfproces krijg je door het doorlopen van de 5 schrijffasen (Focus op schrijven, 2012): Oriënteren: Bekijk voorbeelden van dezelfde tekstsoorten en analyseer de kenmerken die de tekst typeren (tip: maak een mindmap)
2. Plannen: Wat heb je nodig? Verzamel informatie, lees teksten, orden de informatie en maak een schrijfplan.
3. Schrijven: Werk samen, verdeel rollen (vormgeving, spellingcontrole, informatie verzamelen,..)
4. Reflecteren / reviseren: Wat was de opdracht? Lig je nog op koers? Bespreek je werk met een ander, praat erover en pas je werk aan.
5. Presenteer!: Zorg voor de puntjes op de i wat betreft vormgeving, layout. Ben trots en laat het resultaat aan anderen zien. Vraag om feedback, daar leer je van voor een volgende keer!

Deze procesfasen tijdens het schrijven zijn concreet uitgewerkt in een leerlingenposter ‘schrijfroute’.

Klik hier voor de gratis download van de poster!

LEES-SCHRIJF-VERRIJK-kaart

Om het lezen en schrijven te verrijken, hebben we een variatie aan tekstsoorten en activiteiten uitgewerkt in een overzichtskaart. Hierin vind je bij elke opdracht een aanzet in bronnen om te gebruiken. Het tijdpad, de betekenisvolle context en de individuele lees- en schrijfdoelen kun (je samen met) het kind bepalen. Welke opdracht past voor deze leerling? De overzichtskaart is zo uitgewerkt dat elke opdracht resulteert in een functioneel eindresultaat die zich leent om aan anderen te presenteren / te tonen. Het publiceren en toelichten van het eindresultaat werkt uitermate bevorderend voor de motivatie en is daarmee een essentiële verrijking van de opdracht.

Klik hier voor de LEES-SCHRIJF-VERRIJK-kaart.

Tenslotte nog enkele organisatietips:

• Bekijk welke opdrachten uit de methode echt verrijkend zijn, durf te schrappen.
• Laat leerlingen per les eventueel deels uit de methode werken en deels vanuit de keuzes op de ‘LEES-SCHRIJF-VERRIJK’-kaart.
• Stimuleer het samenwerken tussen kinderen, waarbij het hardop denken tijdens het lezen en doorgronden van teksten helpt om de denkvaardigheid te verrijken en kennis te delen.
• ‘Schrijven is beter lezen en beter lezen is beter schrijven’ Maak tijd vrij door slim gebruik van je methode voor (begrijpend) lezen en door het schrappen van slechte stellessen. (Paul Filipiak, 2013)
• Integreer leesonderwijs in de zaakvakken. Kinderen merken dan dat lees- en schrijfvaardigheden bruikbaar zijn bij het leren van belangrijke en interessante ideeën. Geef daarbij voorkeur aan diepte in plaats van versnippering. Dit zou kunnen, door voor leergroepen slechts enkele, buitengewoon interessante onderwerpen per schooljaar te kiezen om daar veel samen hardopdenkend over te lezen en te leren. Dat werkt plezier in het lezen in de hand en leidt tot het begrijpen van teksten en het opdoen van kennis. (Paul Filipiak, 2013)

Aan de slag met ‘Lees, schrijf en verrijk’ voor elk kind!

Meer informatie over lezen, schrijven of verrijken neem dan contact op met Ilse Meelker.
Download: ‘Leespraat’
Artikel ‘Meer begrip voor leesmotivatie’

Bronnen:

Begrip voor leesmotivatie. Paul Filipiak. JSW, januari 2013.
Focus op schrijven. Het onderwijs in het schrijven van teksten (stellen). Inspectie van het onderwijs, 2012.