Natuurlijk spelen

Het belang van Natuurlijk spelen is al lang bekend. Toch werd pas op landelijk niveau in maart 2012 door de Partij voor de Dieren een motie ingediend om speelnatuur te realiseren in speeltuinen en schoolpleinen, die door een brede Kamermeerderheid werd gesteund.

Natuurlijk spelen levert een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van kinderen. Vaardigheden als creativiteit, communicatieve vaardigheden, fantasie en vindingrijkheid worden meer aangesproken dan op traditionele speelplaatsen. Hier krijgt het fysieke aspect de meeste aandacht. Ook ontstaat er vaker interactie tussen kinderen van verschillende leeftijdsgroepen, komt er minder verveling voor en wordt er minder gepest.

Als adviseur kom je bij verschillende scholen. Soms loop je een schoolplein op en word je meteen enthousiast. Dat was voor mij het geval bij Basisschool De Touwladder in St.-Michielsgestel. Nadat mijn opdracht was afgerond, wilde ik graag meer weten over de achtergrond en praktijkervaringen van deze mooie natuurspeelplaats.

Er werd een interview gepland met de directeur Jacqueline Kenter van deze basisschool en ik mocht foto’s maken van de natuurspeelplaats.

Hoe is het plan ontstaan voor het natuurlijk buitenspelen?

De vorige directeur kwam met dit plan. Aanleiding was dat de oude school gesloopt zou worden en er een nieuw Kindcentrum voor in de plaats zou komen. Er werd een werkgroep samen gesteld, waarin de gemeente, de architect Thomas Rau (bekend om zijn ecologisch verantwoorde architectuur) en enthousiaste leerkrachten aan de slag gingen. Omdat het een openbaar terrein is, werd ook de buurt er nauw bij betrokken.

Uiteindelijk is deze natuurspeelplaats gerealiseerd rondom het Kindcentrum De Ellips. Het is ontworpen op basis van een sprookje. Een leerkracht van de school heeft dit geschreven en getekend. Er is water waar je doorheen kunt lopen en er liggen ‘draakstenen’ en er zijn uitdagende klimmogelijkheden om over het water heen te komen.

De figuren uit het sprookje staan symbool voor de visie op een aantal belangrijke aspecten die ze de kinderen mee willen geven zoals: vriendschap, samenwerken, trouw, maar ook kritisch nadenken, onderzoeken en voor uitdagingen willen gaan.

Sinds augustus 2013 zitten de leerlingen in de nieuwbouw(vijftien groepsruimten, diverse aanvullende ruimten, een speellokaal, een gymzaal en zes ruimten voor buitenschoolse opvang, kinderdagverblijf en peuterspeelzaal). De huidige directeur is twee jaar op deze school. Zij is erg enthousiast en geeft aan dat dit ook te maken heeft met haar achtergrond van diverse studies, die voor haar gevoel in deze functie samenkomen. De visie van de school is niet alleen natuurlijk spelen, maar is verbonden met het thematisch onderwijs waarbij aandacht is voor vaardigheden in de 21 ste eeuw.

Hoe is het toezicht, beheer en onderhoud geregeld?

Tijdens de schooltijden houden de leerkrachten toezicht. Maar na schooltijd mag iedereen hier spelen. Er hebben zich twee vrijwilligers uit de buurt aangemeld als beheerders en hun preventieteam loopt rond. Maar ook de sociale controle uit de buurt is van belang voor het toezicht.

Het de school hecht veel waarde aan het contact met de buurt en investeert hier doorlopend in. Er is ook contact met het plaatselijke jongerencentrum.

Soms komen er vanuit de buurt vragen:

• Er zitten soms hangjongeren bij elkaar, wat doen ze daar?
• Is de haag waar insecten in kunnen nestelen niet erg brandgevaarlijk?
• Als het lang droog weer is, kan er dan blauwalg in het water voorkomen?

Het in contact blijven met de buurt is en blijft erg belangrijk, ook om onwetendheid en vooroordelen te bespreken.

De gemeente onderhoudt de ruimte zoals het schoffelen en maaien, maar de school springt zelf bij als het nodig is.

Hoe staat het met de veiligheid?

Bij de allerjongsten van het KDV en BSO komt de GGD kijken naar de veiligheid en ze hebben daar erg strenge normen voor. De kinderen van het KDV spelen op een eigen omheind terrein. Ook het terrein van de kleuters is omheind; zij komen niet bij de wadi (waterplas),. Pas vanaf groep 3 mag daar gespeeld worden. Je kunt niet voorkomen dat kinderen nooit blauwe plekken e.d. krijgen. Kinderen moeten ook leren risico’s in te schatten. Als kinderen niet leren hiermee om te gaan zie je timide kinderen of ze worden juist roekeloos. Je ontneemt ze belangrijke leerervaringen en dan kan het wel eens fout gaan. In het begin hebben twee kinderen hun arm gebroken. Daarna zijn er geen grote ongevallen meer geweest. En heeft een kind natte kleren, dan zijn er op school van iedere maat verschillende kledingsetjes gekocht. Ze kunnen zich omkleden en droge kleren aandoen.

Hoe zijn de ervaringen van leerkrachten, ouders en leerlingen?

Dit is een concept dat je niet van ene op de andere dag realiseert. Maar door continue aandacht te hebben voor visieontwikkeling, een duidelijke opzet te maken voor de activiteiten, faciliteren en ondersteunen van de leerkrachten , ontwikkelt zich deze manier van werken en omgaan met de kinderen. De leerkrachten ervaren dat kinderen letterlijk meer ruimte hebben en dat er veel minder gepest wordt. Betrokkenheid is hoog en door gebruik van losse materialen zijn er steeds weer nieuwe uitdagingen.

Naast de openbare ruimte zijn er twee binnentuinen. In één ervan staat nu een kippenren. waar een paar eendagskuikens zijn opgegroeid. Ook hier is een schema welke klas de beurt heeft om ze te verzorgen. Je ziet dat kinderen leren met dieren om te gaan: wat ze eten, hoe ze vast te houden, hoe ze groeien etc. De andere binnentuin is een verlengstuk van het klasselokaal voor de kleuters, waar kinderen bezig kunnen zijn tijdens het speelwerkuur. De ouders zijn ook enthousiast, wat blijkt uit de betrokkenheid om mee te helpen aan de diverse activiteiten. Er zijn moestuintjes aangelegd die bij ieder klaslokaal gesitueerd zijn. Er is geregeld dat ouders met kinderen uit die klas op vastgestelde tijden hiervoor zorgen.

In de hogere groepen hebben kinderen zelf een tuinplan gemaakt en een begroting opgesteld. Daarna mochten ze de tuinmaterialen, zoals gereedschap en planten, zelf gaan kopen. Na de oogst wordt er door ouders met groepjes kinderen gekookt, zodat kinderen het zelf kunnen proeven wat ze verbouwd hebben.

Bij het nemen van de foto’s vroeg ik kinderen naar hun ervaringen. Enkele uitspraken zijn:

• je mag hier overal spelen – ik vind het zo leuk met dat water
• lekker spannend, tikkertje doen op de zwerfkeien
• je kunt zelf boomspelletjes verzinnen
• soms zie je hele kleine beestjes in de boom

Zijn er nog aanpassingen gedaan zoals: materialen toegevoegd, veranderd, verbeterd?

Ja, de haag waar de buurt tegen protesteerde wordt verwijderd. We gaan nu een wilgenboog maken. Er is al een wilgenvlechter bereid gevonden om met de kinderen dit te gaan doen.

Bij de kleuters is de glijbaan die op de zandberg staat, afgekeurd, omdat door de zandverschuiving er een stukje fundering zichtbaar wordt. De meeste kinderen spelen op de berg en lopen steeds over de ongelijke boomstammen naar boven. Ze laten zich van de berg af rollen dus of ze die glijbaan gaan missen?

Snoeihout wordt niet verwijderd, maar lange takken worden bij de speelgelegenheid gelegd.

Er komen nog fruitbomen en in de binnentuin waar nu alleen nog de kippen zijn, komen er nog verschillende dieren in de schoolboerderij.

Doen jullie mee aan de nationale Modderdag?

Ja natuurlijk en als er niet genoeg water meer in de wadi staat, zorgen we voor extra water met de waterslang.

Heb je ook interesse in Natuurlijk spelen? De volgende sites kun je hiervoor bekijken: https://www.gezondeschool.nl/advies-en-ondersteuning/gezonde-schoolpleinen www.obslaternamagica.nl