Online leidinggeven

We worden deze dagen overstelpt met tips en instructies voor online lesgeven en thuiswerken. Maar hoe geef je als schoolleider leiding aan een team dat veelal thuis werkt en waar de leerlingen allemaal thuis proberen te leren? De huidige situatie doet een expliciet beroep op onze contextuele intelligentie: wat vraagt de omgeving en welke behoeftes zijn er bij de professionals om zo goed mogelijk (passend) onderwijs te kunnen bieden?

Het organiseren van onderwijs op afstand maakt lastige zaken plotseling beter bespreekbaar. We zien bijvoorbeeld dat toetsing naar de achtergrond verdwijnt en dat er veel wordt gesproken en nagedacht over beredeneerde keuzes in het aanbieden van de instructie. Zelden zochten leraren zo bewust naar de kern van onze opdracht goed onderwijs te verzorgen: hoe organiseer ik het onderwijs zo passend mogelijk voor de leerlingen met de beperkte middelen en met beperkte communicatie?

Ons opdrachtbewustzijn blijkt de drijvende kracht in deze situatie: de flow die we in schoolteams zien ontstaan is indrukwekkend. Om te bepalen hoe je de opdracht in jouw context en cultuur het best kunt uitvoeren is afhankelijk van de andere bewustwordingsaspecten: omgeving, kwaliteit en systeem.

Uit: Harris, A. (2017) Toekomstbewust Leiderschap: Uitgeverij OMJS.

Opdrachtbewust

Wat is in de kern onze opdracht en wat betekent dat voor mijn professionele aandeel?

• Bepaal met elkaar (vanuit verschillende kleinere overleggroepen) de kern van jullie opdracht en ondersteun teamleden in het vasthouden van de focus hierop. Benoem concreet de voorbeelden die zijn ontstaan.
• Je geeft richting aan dit proces via je teamleden. Houd daarom bewust contact met al je teamleden en spreek hen zeker één keer per week persoonlijk.
• Wees helder in je verwachtingen over de opdracht naar je teamleden en ondersteun hen hierin.
• Organiseer voor jezelf een sparringpartner voor je persoonlijke reflectie.

We bekijken het geheel vanuit een aantal bewustwordingsaspecten uit het model Toekomstbewust Leiderschap. De omgeving vraagt om andere manieren van onderwijs. Tegelijkertijd bepaalt die omgeving sterk wat onze mogelijkheden daarin zijn: zijn er faciliteiten in huis? Is er voldoende rust en ondersteuning in de thuissituatie? Lukt om via onderwijs op afstand goed instructie te geven? De ernst van de situatie dwingt ons om in de omgeving naar oplossingen te zoeken. We zien op vele vlakken mooie sociale initiatieven ontstaan in een tijd van sociale onthouding.

Omgevingsbewust

Op welke wijze stemmen wij af of maken wij gebruik van de omgeving?

• Communiceer duidelijk jullie verwachtingen en aanpak naar leerlingen en ouders.
• Communiceer regelmatig naar ouders en leerlingen; een combinatie van zakelijke informatie en positieve woorden om sociale cohesie te bewerkstelligen.
• Verzamel de communicatie zoveel mogelijk. Juist nu ontvangen ouders al veel digitale informatie.
• Maak (online) verbinding met leerlingen en ouders. Laat blijken dat je op de hoogte bent van omgevingsspecifieke factoren (thuiswerken naast thuisonderwijs, afleiding van de buitensituatie/pleintjes/vriendengroepen).
• Maak “pakketten” die zowel uit papier bestaan al uit digitale opdrachten.

Het leveren van voldoende kwaliteit staat met onderwijs op afstand zeker onder druk. Tegelijkertijd kan de situatie ons helpen focus aan te brengen in de succescriteria waarmee we de kwaliteit van ons onderwijs willen duiden. Waar staan wij voor en hoe vertalen we dat naar de huidige vorm van onderwijs? Wat willen we meetbaar, merkbaar en aantoonbaar maken als het gaat om kwaliteit?

Kwaliteitsbewust

Wat is voor ons kwaliteit bij onderwijs op afstand?

• Duid als team de criteria van kwaliteit: wat is voor ons op dit moment kwaliteit? Waar ligt onze focus? Hoe gaan we ‘resultaten’ van die kwaliteit terugzien? In de houding van leerlingen, reacties van ouders of resultaten in het werk?
• Hoe houden we zicht op de ontwikkeling van kinderen?
• Hoe zorgen we ervoor dat kinderen niet “teveel vooruit” lopen?
• Hoe starten we als we straks allemaal weer fysiek naar school mogen? Gaan we een nieuwe beginsituatie vaststellen?
• Vraag teamleden in koppels van twee of drie samen te werken en van elkaar te leren in de nieuwe vorm van onderwijs, breng ontwikkelingen in kaart, evalueer op de vorm en het effect en maak zichtbaar hoe kwaliteit zichtbaar wordt.
• Organiseer een digitale ideeënbus met tips en handvatten voor onderwijs op afstand en beschrijf op welke wijze het bijdraagt aan passend onderwijs.
• Vier successen.
• Laat teamleden actief ervaringen met elkaar delen en stimuleer de lerende houding.

Teamleden zien elkaar slechts sporadisch op school deze weken. Er is geen gelegenheid om werkelijk team-breed met elkaar te overleggen. Overleggen vinden plaats via telefoon of videobellen. Dit maakt een groepsdiscussie moeilijker, om nog maar niet spreken van werkvormen om coöperatief met elkaar te vergaderen. Hoe kunnen leraren toch samenwerken en hoe stimuleer je dat als schoolleider?

Systeembewust

Welke systemen leveren hun kracht in werken vanuit huis?

• Organiseer een stuurgroep om je heen met aanspreekpunten vanuit verschillende subgroepen van het team en geef hen concrete opdrachten voor uitvoering en terugkoppeling.
• Blijf in contact met al je teamleden: ze hebben niet alleen behoefte aan sturing en duidelijkheid, maar voelen ook graag de kracht van ‘aandacht’ en ‘samen’.
• Communiceer vaak en kort in de vorm van een update over de stand van zaken. Kies ook hier voor een combinatie van zakelijkheid en positieve woorden om de cohesie te versterken.
• Welke positieve elementen uit het systeem nemen we mee naar de toekomst?