Stemhygiënische adviezen

leestijd:

Leerkrachten gebruiken hun stem intensief. Naast het ‘veel’ gebruiken van de stem, doen ze dat ook vaak luider dan de gemiddelde spreekluidheid. In het onderwijs heeft maar liefst 55% van de leerkrachten te maken met stemproblemen. Vele stemproblemen bij leerkrachten zijn dan ook het gevolg van een overbelasting van de stem.

Het komt er dus op aan de belasting niet te groot te maken. Dat doe je door te letten op de volgende punten:

Toonhoogte
Waak goed over je toonhoogte: bij luider spreken mag de toonhoogte niet mee stijgen. Hou je toonhoogte op het normale niveau als je luider praat. Tijdens het lesgeven gebruik je jouw natuurlijke toonhoogte. Meestal is dat de toonhoogte die je in een ontspannen situatie gebruikt. Zet je toonhoogte dus niet lager om ‘stoerder’ te klinken of om meer ‘gezag’ uit te stralen. Je moet je er ook van bewust zijn dat je de natuurlijke neiging zal hebben om hoger te praten naarmate je gesprekspartners jonger zijn. Tegen kleuters praten we hoger dan tegen oudere kinderen. Probeer dit te vermijden.

Klaren van de keel
Soms is een overdreven slijmvorming een probleem (reflux, allergie). Als reactie gaat men vaak meer dan nodig keelschrapen. Dit gedrag is schadelijk voor de stemplooien. Alternatieven:

• slikken
• neem kleine slokjes water
• gebruik een stille kuch
• zucht zachtjes en slik
• neurie zachtjes
• praat gewoon door, de natuurlijke trilling van de stemplooien zal het slijm verplaatsen.

Fluisteren
Vermijd fluisteren, want daarmee sluiten de voorste 2/3 van de stemplooien. Sterk of luid fluisteren is erg belastend en daarom zeer schadelijk.

Gillen, schreeuwen, luid roepen
Het is beter de stem te sparen in plaats van te roepen, schreeuwen. (denk aan gymlessen etc.).

• gebruik een fluitje of een bel
• gebruik mimiek en gebaren om gevoelens te uiten
• leer de limieten van de eigen stemmogelijkheden kennen
• koester de uitdrukkingskracht van zacht maar goed gearticuleerde spraak

Omgevingslawaai
Sommige plaatsen zijn constant lawaaierig. Er dient extra aandacht gegeven te worden om niet boven het lawaai-niveau te spreken gedurende lange tijd.

Andere mogelijkheden zijn:

• kijk de luisteraar goed aan
• nadrukkelijk articuleren
• op een trage snelheid articuleren om herhaling te voorkomen
• op een normale toonhoogte spreken ipv te stijgen in toonhoogte en in luidheid

Overmatig spreken
Gezellige sociaal ingestelde personen hebben het zeer lastig om overmatig spreken te beperken. Dit kan door gebruik te maken van:

• stempauzes inlassen; (20 min spreekrust) bijvoorbeeld 2 à 3 x per dag. Maak gebruik van reminders.
• spreektijd aan de telefoon beperken

Gezondheid

• drink veel water of kruidenthee, 1,5 tot 2 liter per dag
• vermijd cafeïne, vooral voorafgaand aan intensief stemgebruik
• inhalatie van waterdamp is goed
• zorg dat de ruimte waarin je veelvuldig moet spreken voldoende vochtig is (luchtvochtigheid van 40 tot 50 %)
• gebruik indien nodig een luchtbevochtiger
• rust goed uit, slaap voldoende
• neem de tijd indien mogelijk, voor een korte pauze voor de steminspanning

Tot slot

• door het onderkennen van vijanden van de stem kan de professionele stemgebruiker preventief maatregelen nemen om de stem te beschermen
• behalve de inhoud is de vorm, de presentatie, uitermate belangrijk. Door een goede presentatie kan de beroepsspreker zijn eigen optreden beter regisseren en minder focussen op het verbale gedeelte waardoor de communicatie beter verloopt
• probeer niet tegen het omgevingslawaai in te gaan
• ga dichter bij de luisteraar staan in een luidruchtige omgeving
• blijf niet achter je bureau zitten. Je kunt beter rechtstaand spreken, dan draagt je stem verder tot achter in de ruimte
• laat je stem rusten door de luisteraar actief te betrekken in je betoog: zo’n uitwisseling is erg vruchtbaar en biedt het voordeel dat je niet de enige bent die gedurende de hele tijd aan het woord blijft

Bij echte stemklachten raadpleeg een logopedist.