Toets je goed, of omdat het moet?

Thema-avond ‘Toetsen’ – 24 april 2013

Toetsen in het onderwijs…, we kunnen het er dagen met elkaar over hebben en het neemt ook dagen van onze zeer kostbare onderwijstijd in beslag. Tijd om dit eens kritisch met elkaar te bespreken en elkaar te bevragen op ervaringen en standpunten.

Onderwijs Maak Je Samen organiseerde op woensdag 24 april een speciale thema-avond rondom toetsen. Waarom toetsen we? Wat meten de toetsen? Welke toetsen doen we wel en welke niet? en Wat willen met al deze toetsen eigenlijk te weten komen?

De avond startte met een inspirerende inleiding over het ontstaan en het in stand houden van onze ‘toets-cultuur’. Er werd een verwijzing gemaakt naar Finland, waar toetsen onder de 8 jaar verboden is. Daar verkrijgt de leraar op andere wijzen de  gegevens die nodig zijn om het leren en ontwikkelen van kinderen te volgen en de kwaliteit van het onderwijs te onderhouden. De paradoxen maakten tenslotte duidelijk dat we meer erkenning en vertrouwen moeten creëren voor de professionaliteit van de leraar en dat de professionele dialoog hierin een sleutelrol kan vervullen.

HET-kwaliteit

Toetsen horen bij ‘het systeem’ zoals we dat in Nederland tegenwoordig kennen en bepaalt voor een deel de kwaliteit van ons onderwijs. Voor een deel, aangezien we ook te maken hebben met de IK-kwaliteit, ZIJ-kwaliteit en WIJ-kwaliteit. We focussen de laatste jaren wellicht teveel op deze HET-kwaliteit en raken te weinig met elkaar in gesprek over de WIJ-kwaliteit van de school en de IK-kwaliteit van de leraar. Belangrijke elementen die van invloed zijn op de kwaliteit van ons onderwijs, de professionele cultuur en collegiaal leren.

Je leest hier alles over in de nieuwe publicatie; Van eiland naar WIJland, collegiaal leren in de praktijk.

‘Kip of ei’-verhaal

Leer je voor de toets of toets je om (verder) te leren? Is de toets het start- of het eindpunt?

Aan de hand van prikkelende stellingen (Pasi-tweets) werden de aanwezigen uitgedaagd om met elkaar in gesprek te gaan en elkaar kritisch te bevragen op werkwijze, overtuiging of visie rondom het toetsen. Dit leidde tot interessante inzichten en bewustwording bij de aanwezigen over de betrokkenheid en invloed die wij hebben op ons toetsbeleid.

Een beredeneerd toetsaanbod

Onderwijs Maak je Samen heeft een voorzet gedaan rondom het creëren van een beredeneerd toetsaanbod. Alle deelnemers ontvingen een werkdocument waarin,  ondersteund met achtergrondinformatie en aanvullende opmerkingen, een overzicht werd gegeven van  gestandaardiseerde toetsen. Dit werkdocument werd met elkaar aangevuld door de volgende vragen centraal te stellen:

• Wat doe je daadwerkelijk met alle toetsgegevens?
• Hoe versterken al deze toetsen het weten?
• Wat weet je al zonder te toetsen?
• Wat is noodzakelijk en wat is aanvullend?
• Welke invloed heb jij op dit proces? 

Enkele belangrijke opmerkingen van de avond op een rijtje:

• We zullen ons vooraf moeten afvragen wat we te weten willen komen over de ontwikkeling van de leerling(en) alvorens we toetsen. Wat meten we eigenlijk?
• Een toets niet gebruiken om te kunnen praten over een leerling, maar het praten met de leerling gebruiken als toets. Meer alternatief toetsen door leergesprekken met kinderen te voeren.
• Naast subjectieve gegevens blijven er ook objectieve gegevens nodig in de vorm van gestandaardiseerde toetsen. Dit dient altijd in de juiste verhouding te zijn.
• We dienen de toetsen vooral ook al reflectiemiddel voor ons eigen handelen te gebruiken; heb ik voldoende instructie gegeven? Heb ik goed gereflecteerd met de leerlingen? Hoe was de kwaliteit van mijn instructie en begeleiding?
• Ouders zien prestaties als belangrijke uitkomst van het leren van hun kind. Wat doen we met deze beeldvorming van ouders? Hoe laten we dit onze aanpak beïnvloeden?
• Ouders kunnen een belangrijke partner zijn in het leren en ontwikkelen van kinderen. Wat doen we met deze verschillen in de ondersteuning thuis, die ook steeds duidelijker zichtbaar worden in de toetsresultaten?
• Leeropbrengst en ontwikkeling van het kind (uitstroom naar VO) is opbrengst van het collectief (groep 1 t/m 8).
• De trendanalyse van de toetsresultaten van de school gebruiken we vooral om met elkaar in gesprek te gaan over het effect van de interventies van de afgelopen periode. Geen afrekencultuur vanwege mindere resultaten in jouw groep, maar hoe kunnen we elkaar verder helpen?! Dit vraagt om veiligheid en vertrouwen in elkaar als team.
• Proces en product kunnen ‘toetsen’ door inspanning en prestatie uit elkaar te halen.
  • Welke inspanning heb je geleverd? Hoe heb je het aangepakt?
  • Hoe is het resultaat (t.o.v vooraf gestelde criteria – doelen)?
• Belangrijk om binnen het team de toetskalender ter discussie te stellen. Het ‘werkformat OMJS’ kan hierbij ondersteunend zijn en draagt bij aan de bewustwording van de leraren. Wat willen we weten en wat meet de toets? Welke belangrijk informatie missen we dan nog?
• Er zullen op bestuursniveau afspraken gemaakt moeten worden over een beredeneerd toetsaanbod. Wat – Waarom – Hoe?
• Leerkrachten willen graag in gesprek met elkaar over de betekenis van toetsen en de toetsresulaten. Het is belangrijk dit de tijd hiervoor binnen het team gefaciliteerd wordt!
• Wij maken met elkaar (het team) kijkwijzers op onderwijsinhouden. Wat willen wij weten, hoe kijken wij naar dit aspect van het onderwijs? We gaan met de kijkwijzer bij elkaar kijken in de groep en blijven met elkaar in gesprek over dat wat wij kinderen willen leren en ook welke rol de toetsen hierin hebben.

Terugblik op de avond, een evaluatie vanuit de deelnemers

“Wij wilden graag weer ‘in de denkstand’ gezet worden, hier nemen we met elkaar in het team veel te weinig tijd voor. We hollen maar door. Heerlijk om met elkaar dit onderwerp eens kritisch onder de loep te nemen. Antwoorden zijn niet eens direct nodig. Het uitwisselen hierover geeft al veel nieuwe inzichten waar ik morgen op school mee verder kan. Ik ga met mijn collega’s het gesprek aan over een voor de leerlingen en voor ons zinvolle toetskalender.”

Onderwijs Maak Je Samen wil de inhoud van deze avond graag een vervolg geven en gaat hiervoor in gesprek met afgevaardigden van CITO, de onderwijsinspectie en OC&W. Het is een onderwerp dat met een kritische blik en een goed professioneel gesprek de juiste bijdrage kan leveren aan goed onderwijs. En daar kunnen we ons allen in vinden…

Onderwijs Maak Je Samen bedankt alle deelnemers en belangstellenden voor hun bijdrage!