Visie op professionalisering – collegiaal leren

Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap bracht onlangs twee filmpjes uit die het nut en de noodzaak van collegiaal leren laten zien. Deze filmpjes bieden handvatten om hierover de dialoog te voeren bij jou op school. In onderstaand artikel vind je informatie over het praktijkmodel collegiaal leren, uit Van eiland naar wijland (Heijmans en Creemers, 2013) en worden enkel vragen voorgesteld die je met collega’s kunt uitwerken en bespreken. Op zoek naar meer reflectieopdrachten en werkvormen voor teammomenten bekijk dan eens 5 minuten Leidinggeven.

Ik leer veel van directe collega’s:
Vragen om met collega’s te bespreken na het kijken van het filmpje:

• Wat spreekt jou aan in het filmpje?
• Wat herken je vanuit je eigen situatie/ je eigen school?
• Welke houding vraagt het van een professional om van elkaar te leren?
• Welke voorwaarden dienen aanwezig te zijn om van elkaar te leren?
• Waar liggen voor onze school nog ontwikkelkansen?

Met een team kom je verder:
Vragen om met collega’s te bespreken na het kijken van het filmpje:

• Wat spreekt jou aan in het filmpje?
• Wat herken je vanuit je eigen situatie/ je eigen school?
• Welke houding vraagt het van een professional om van elkaar te leren?
• Welke voorwaarden dienen aanwezig te zijn om van elkaar te leren?
• Waar liggen voor onze school nog ontwikkelkansen?

Een visie op leren, ook voor de professional

In de literatuur en het actuele onderwijsbeleid zien we dat er steeds meer belang wordt toegekend aan kennisontwikkeling, een leven lang leren en beroepsinnovatie. Als we wat beter kijken naar beroepsinnovatie, dan gaat het erom dat professionals (Vermeulen et al., 2011):

• kennis ontwikkelen en delen, zowel binnen als buiten de organisatie en hun beroepsgroep;
• verantwoordelijkheid nemen en afleggen, zodanig dat het autonoom handelen in balans is met het samenwerken met anderen aan het verwezenlijken van collectieve ambities;
• intrinsiek gemotiveerd zijn, plezier in het werk hebben en voortdurend hun werkprocessen willen vernieuwen en verbeteren. 

Professionalisering – de verbinding met de praktijk

Het praktijkmodel collegiaal leren (Heijmans en Creemers, 2013) laat zien dat professionaliseren een cyclisch proces is, dat telkens gevoed wordt door een (nieuwe) aanleiding: een hulp-, leer-, ontwikkelvraag of ambitie. Al werkend in de praktijk kom je er namelijk achter dat er iets niet klopt of niet werkt zoals jij het graag zou willen zien (vanuit een ambitie, overtuiging of opvatting). Het is van belang dat je in deze fase in staat bent om jezelf een leer-, hulp- of ontwikkelvraag te stellen. Daarmee kom je namelijk in de fase van concreet leren terecht en groeit je nieuwsgierigheid naar het vinden van een verklaring, antwoord of oplossing. Hierbij zal de situatie vooral vergeleken worden met eerdere ervaringen of soortgelijke situaties. Dit is de fase waarin je op zoek gaat naar informatiebronnen, een training, of professionele dialoog.

In de fase van reflectief leren (collegiaal leren of een training/cursus) start het diepere overdenken en ga je jezelf meer systematisch bevragen. Daarmee ontwikkel je een eigen professioneel oordeel of overtuiging op onderwijskwaliteit. Dit professionele oordeel krijgt pas waarde, wanneer je er meerdere perspectieven aan verbindt. Dus wanneer de ervaringen gedeeld worden in een professionele dialoog. Naarmate er meer mensen meedenken, worden er meer verschillende opvattingen met elkaar vergeleken. Zo ontstaat er een gezamenlijk beeld van ‘wat werkt’.

De echte diepgang in het leren wordt bereikt in de fase van abstract leren (bewustwording en oordeelsvorming). Hierbij gaat het niet alleen over de opvattingen van anderen of de afweging die je maakt, maar word je uitgedaagd om op zoek te gaan naar objectievere bronnen (actuele theorieën en/of onderzoeksresultaten).

Na de bewustwording komt de meest cruciale stap om het ook daadwerkelijk te gaan doen in de praktijk, de fase van actief leren. Vaak is het inzicht er wel, maar ontbreekt het lef om de stap ook daadwerkelijk te zetten. Hierin spelen de schoolleider en de collega’s een faciliterende en motiverende rol.

Wanneer je binnenkort naar een training, bijeenkomst of scholing gaat, stel jezelf dan eens de volgende vragen:

• Wat is mijn leer-, hulp-, of ontwikkelvraag? Naar welke inhoud ben ik op zoek? Hoe maakt deze inhoud mijn onderwijs beter?
• Welke (leer)houding vraagt deze training van mij? Hoe ga ik het geleerde inzetten? Wat ga ik hierna anders doen?
• Hoe verhoudt de training zich tot de ontwikkeling van mijn collega’s/team/school (verhouding)? Hoe kan ik hiermee het onderwijs op mijn school verbeteren?