Differentiëren zonder label

“Mensen worden niet met een label geboren. Het is in de samenleving heel gewoon dat mensen verschillen. Als coach op het voetbalveld of als leraar in de klas, heb je gewoon te maken met grote verschillen tussen kinderen. De coach op het voetbalveld gaat daar spontaan mee om. Waarom doet de leraar dat niet?”

In school zijn verschillen blijkbaar een hindernis. De labels waar wij in school over spreken, zijn vrijwel altijd vanuit verlegenheid ontstaan. Verlegenheid is dat de school niet kan omgaan met de verschillen tussen jonge mensen. Die verschillen worden gecategoriseerd. En boven de categorie komt een label, bijvoorbeeld:

– ‘hoogbegaafd’
– ‘zwakke leerling’
– ‘dyslectisch’

Dat is de terminologie waarmee de leraar vertrouwd is en waarmee alleen wordt geduid dat er grote verschillen zijn in ontwikkelingstempo en dat de kwaliteiten van individuele ontwikkeling verschillen”. Aan het woord is Luc Stevens, directeur van NIVOZ.

In deze bijdrage wordt een verbinding gelegd tussen zijn inzichten, die van Gerben Stolte, coördinator verdiepende fase en docent onderwijskunde en pedagogiek van PABO In Holland en die van Ruth Beltman, leerkracht basisonderwijs.

Een goede relatie met je leerlingen is de basis
De eerste taak van een leraar is om een goede match te vinden tussen aan de ene kant wat de school te bieden heeft en aan de andere kant de ontwikkeling van de leerling. Dus een match tussen aanbod en de cognitieve status van een kind en de motivatie van dat moment. Daarvoor is in elk geval een goede relatie nodig. Openheid speelt hierin een erg belangrijke rol.

Differentiatie is een gevolg van ons onderwijssysteem
De heer Stevens, directeur NIVOZ: “De vergelijkende beoordeling is één van de basisprincipes van ons onderwijs. Dat doet de prestatiemotivatie schaden. Haal je dat weg, en beoordeel je op inzet en prestatie, heb je gedaan wat je kon, dan worden prestaties beter en de motivatie ook. Zo simpel is het.”
Gerben Stolte, coördinator verdiepende fase en docent onderwijskunde en pedagogiek: “Op schoolniveau, maar zeker ook op het niveau van de klas, is het van belang een klimaat te scheppen, waarin het vanzelfsprekend is dat iedereen verschillend is.

Differentiëren en labelen
Het gevaar van differentiatie is stigmatisering. Door bepaalde ‘Labeling’ kan een selffulfilling prophecy ontstaan (Stevens). Pabo studenten wordt daarom geleerd hoe je met differentiatie niet direct stigmatiseert.
NIVOZ doet verder onderzoek naar progressieve scholen waar labelen niet meer zo relevant is en waar de focus ligt op:
– meer eigen keuze in tijdsbesteding;
– zelfsturing en eigen verantwoordelijkheid van leerlingen;
– leerproces van de leerlingen in plaats van frontale instructie.

Onderwijs vraagt zelfbewuste leerkrachten
Voor de hele grote verschillen blijft speciaal onderwijs nodig (Stevens). De kern hierin, voor de leerkracht, is luisteren en kijken naar wat nodig is voor het kind.

Download hier het hele artikel