Woensdagmiddag, ik ben bezig met het voorbereiden van een nieuwe week. Een nieuwe contractweek wel te verstaan! Elke donderdag start voor de kinderen van mijn groep 7-8 een nieuw contract, wat de week erop op woensdag klaar moet zijn. Een middag van zaken op een rij zetten… hoe ver is Imke met haar spellingspakket? Vordert Thijs met zijn rekenbladen? Voorzie ik wel instructie voor mijn wereldoriëntatieopdracht of laat ik ze eerst zelf stoeien? Hoeveel tijd krijgen ze voor de ontdekopdracht? Allemaal vragen die op woensdagmiddag om een antwoord vragen, want een goed voorbereide omgeving vraagt om een goed voorbereid contract.
Contractwerk is een organisatievorm waarbij voor iedere individuele leerling een activiteitenpakket voor een bepaalde periode (hier een week) op papier wordt vastgelegd. Voor de afwerking van het pakket/contract krijgen de leerlingen contractwerktijd waarbinnen zij relatief zelfstandig over de duur en volgorde van de activiteiten kunnen beslissen.
De planning
Donderdagmorgen. Met groep 7 neem ik de planning door. Ik bespreek de taken, die voor de hele groep in het contract zitten. De individuele taken bespreek ik in de loop van de ochtend of ik heb ze al op de contractbrief genoteerd. Later neem ik de contractplanning door voor groep 8. Na de planningskring gaan alle kinderen zelf plannen. Sommigen doen dat individueel, Ingrid en Iris bekijken samen welke taken ze op dezelfde dag plannen. Dan kunnen ze deze week lekker vaak samenwerken.
Kinderen kunnen zelf kiezen wanneer ze aan welke activiteit gaan werken. Daarom plannen zij dus ook zelf hun contract in met activiteiten. Kinderen die moeite hebben met het ontbreken van een duidelijke structuur, zullen baat hebben bij begeleiding tijdens het inplannen. Het kan helpen om bij hen alvast de instructiemomenten op de contractbrief te noteren, zodat zij die momenten als richtlijn kunnen gebruiken.
Aan het werk
Tegen half 10 is iedereen druk aan de gang. Ik geef instructie aan zes kinderen uit groep 8. Zij zijn bezig met het onder de knie krijgen van de ‘bijwoordelijke bepaling’. In deze niveaugroep zitten negen kinderen. Kevin, Sjors en Lizet hebben er voor gekozen om het zelfstandig af te werken. Zij zijn al een aantal weken goed op dreef met hun grammaticawerk en hebben mij eigenlijk niet nodig.
Contractwerk biedt veel ruimte voor differentiatie. Kinderen die geen instructie nodig hebben, moeten ook niet verplicht zijn die instructie te volgen. Dat zal enkel afbreuk doen aan de betrokkenheid van de betreffende kinderen. Aansluiten bij het niveau van leerlingen kan ook betekenen dat je bepaalde kinderen meer vrijheid en ruimte geeft om het zelf te proberen.
Eva en Mathilde kunnen ondertussen niet vooruit met hun begrijpend leeskaarten. Zij zijn klaar met de kaarten die ik een paar weken geleden met hen heb afgesproken. Ze willen nu weten waar ze mee verder moeten. Ze hebben hun naam op het bord geschreven toen ik mijn grammatica instructie gaf. Intussen hebben ze alvast een stuk van hun handschrifttaak gedaan. Terwijl ik hen vooruit help, word ik afgeleid door Steven en Bart. Zij liepen al enkele weken tegen de chaos bij de potloden en stiften aan. Ik heb hen gevraagd een oplossing te bedenken. Op de gang zijn ze bezig met het timmeren van een rekje, waar de bakjes in passen. Enthousiast leggen ze aan iedereen die het wil horen, hoe symmetrisch het rekje opgebouwd is en dat alles precies op maat gemaakt wordt. Ook de hamer dreunt met flinke klappen op het houtmateriaal, zodat alles goed stevig in elkaar zit. Nadat Eva en Mathilde vooruit kunnen, ga ik naar Steven en Bart toe. Ik vraag Bart even met me mee terug naar de klas te lopen. Terug in de klas vraag ik Bart te luisteren naar het geluid wat Steven maakt. “Dat kan zo niet!” reageert hij mij begrijpend aankijkend. Bart gaat terug naar de hoek waar Steven aan het werk is. Binnen enkele ogenblikken wordt de activiteit voortgezet, maar nu met minder volume.
Contractwerk is niet enkel aansluiten bij het niveau van de leerling, ook doe je een beroep op de zelfstandigheid en verantwoordelijkheid van het kind. Laat kinderen verantwoording nemen over hun eigen handelen en daar zelf ook actie op zetten. Daar liggen vaak de leerpunten voor kinderen (en leerkracht).
In de leeshoek zitten Carlo en Yves te overleggen. Zij zijn volgende week aan de beurt met de boekpromotiekring. Zij hebben allebei “Vrienden van de maan” gelezen en bereiden nu de boekenkring voor. Joris kan moeilijk starten. Hij zit nu al ruim tien minuten met zijn spullen voor zich. Er gebeurt vrijwel niets. Hij kijkt, geeuwt, zucht, wrijft door zijn ogen. Er zijn gisteravond duidelijk andere prioriteiten geweest. Joris heeft het al een tijd moeilijk. Zijn welbevinden heeft een behoorlijke knak gehad. Ik ben op zoek naar situaties, waar hij zich prettig bij voelt. Toevallig komt Thea, onze conciërge, net langs met kopieerwerk. Ik vraag Joris Thea even mee te helpen met het plakken van boekjes en het maken van het kopieerwerk. Binnen twee minuten is hij volop aan de gang. Hij lacht.
Ook bij contractwerk moeten betrokkenheid en welbevinden de uitgangspunten blijven. Met een laag welbevinden en een lage betrokkenheid zal er geen fundamentele ontwikkeling zijn en daarom moet er eerst een interventie (of meerdere) genomen worden om die twee uitgangspunten te verhogen.
Charlotte heeft haar rekentaak klaar. Ze heeft er lekker aan gewerkt. Ze kleurt haar taak af met een groene kleur, waaraan ik kan zien dat ze er fijn aan heeft gewerkt. Haar taalwerk is rood gekleurd, ze vond het blijkbaar saai en moeilijk om af te maken. Zat ze vanochtend niet lekker in haar vel? Of was de taak gewoon te lastig voor haar? Taal is nu eenmaal niet haar sterkste kant. Ik maak snel een aantekening in mijn klasagenda.
Kinderen kunnen we ook actief betrekken bij de evaluatie na de afwerking van hun contract. Een brede, gezamenlijke reflectie op het gemaakte werk, is onmisbaar voor blijvend hoge betrokkenheid tijdens contractwerk. Voor sommige kinderen kan het contractwerk systematisch te licht uitvallen, zodat het kind uitdaging mist. Dan kan tevoorschijn komen door een goede reflectie.
Bij de computerhoek is het een drukte van belang. Er is de afgelopen week weer druk geschreven over de voorbije vakantie. Een aantal kinderen werkt aan een muurkrant over het vakantieland, waar ze zijn geweest. Silvie is op ponykamp geweest, terwijl Kees een aantal prachtige kastelen heeft bezocht in Frankrijk. Linda heeft een aantal haaientanden meegebracht en heeft een paar stukken getypt over verschillende haaien. Of de stukjes tekst passen bij de door haar meegebrachte haaientanden? Dat moet ik haar nog vragen. Iris en Ingrid zijn begonnen aan hun werkstuk over Denemarken en Spanje. Hun vakantielanden. Frits en Sander zijn weer hun verhaal aan het bijwerken. Vanochtend om 10 voor half 9 kwam Frits al binnen om zijn tekst uit te printen. Samen met Sander werkt hij al een paar maanden aan een verhalenreeks. Allebei houden ze van actiefilms. En elke actiefilm, die ze kijken is een aanzet tot een nieuw verhaal. Ze werken aan een boek, wat in de loop van dit schooljaar wordt uitgegeven. Het boek gaat allemaal verhalen bevatten, die ze nu al in de computer hebben staan.
Het principe van werkelijkheidsnabijheid kan je met succes toepassen bij het uitwerken opdrachten. Het initiatief van kinderen vergroot je door niet te veel beperkingen aan een opdracht te koppelen, maar juist kinderen de vrijheid te geven om te schrijven/ontdekken over een onderwerp wat hen raakt en boeit.
Werkevaluatie
Rond half 12 wordt het contractwerk opgeruimd. Ieder kind levert zijn contractbrief met zijn afgewerkte taken bij mij in. De taken zijn allemaal eerst nagekeken door henzelf. Vervolgens zal ik het nog globaal bekijken. De kinderen zijn allemaal in de kring gekomen. We bespreken de afgelopen ochtend. Thijs vond zijn rekenbladen veel te moeilijk. Joris kon niet aan het werk komen, omdat hij steeds aan zijn poes moest denken. Mieke, Loes en Britt hebben erg veel last gehad van Steven en Bart. Ze konden niet doorwerken, door het enorme lawaai. We praten even door over het werken van Steven en Bart. Afgesproken wordt dat als er volgende keer een groepje tijdens het contractwerk last heeft van het timmeren, dat de kinderen naar de timmerhoek van de onderbouw gaan.De verjaardagskring voor Mathilde is klaar. Susanne, Eva en Esther hebben iets heel grappigs voorbereid. Over vijf dagen is het zover… Elkaar inspirerenHierboven zomaar een sfeerimpressie van het contractwerk in mijn groep. Contractwerk biedt mij als leerkracht ontzettend veel mogelijkheden om kinderen te begeleiden. Ik werk met het model van de “effectieve instructie”. Samen met de grote zelfstandigheid van de kinderen kan ik behoorlijk direct inspelen op veel behoeften van kinderen. Zo kan ik procesgericht zo effectief mogelijk op kinderen inspelen.Contractwerk biedt ook vooral mogelijkheden tot veel ‘contactwerk’. Kinderen werken veel samen, moeten veel rekening met elkaar houden. Maar ook ik als leerkracht heb veel momenten, waarop ik veel contact heb met kinderen individueel. Ik kan goed inleven in wat kinderen bezighoudt en hoe ze tot iets komen. Ik kan kinderen weer een stapje vooruit helpen, maar ook bij kinderen onderling gebeurt dit vaak. Waarbij een sterk fenomeen uit contractwerk naar voren komt: Het inspireren van elkaar.
Lambert van der Ven
Bron: Ervaringsgericht werken in de basisschool, Ferre Laevers
Twitter
Facebook
Pinterest
LinkedIn
